Στη 18η Μπρυμαίρ του Λ. Βοναπάρτη, ο Μαρξ τόνισε τη σημασία του ιδεολογικού φανταστικού ως παράγοντα ιστορικής αποτελεσματικότητας. Το ότι η γαλλική επανάσταση μεταμφιέστηκε με τις στολές της αρχαίας Ρώμης, μαζί με τα ονόματα, τα συνθήματα, δεν είναι κάτι ανούσιο, αλλά η ίδια η προϋπόθεση της επιτυχίας της, χάρη στην οποία μετασχηματίζει μια απλή δυνατότητα σε ιστορική τελεσφορία. Σε τέτοιες στιγμές, λέει ο Μαρξ, οι άνθρωποι καλούν τα φαντάσματα του παρελθόντος και πετυχαίνουν τον πραγματικό σκοπό τους, τη στιγμή όμως που καλούνται να δημιουργήσουν τα πάντα ex nihilo.
Μία βασική λοιπόν όψη της γαλλικής επανάστασης είναι ότι δεν μπορεί να κάνει χωρίς ένα φανταστικό αντίγραφο, ώστε η ιστορική αποτελεσματικότητα να θεμελιώνεται στην επανάληψη ενός έγκυρου πρωτοτύπου.
Ο Λένιν και ο μπολσεβικισμός θεώρησαν μοντέλο έμπνευσης τη γαλλική επανάσταση και ιδιαίτερα την περίοδο των Γιακωβίνων. Έτσι σε αυτή την ιστορική συγκυρία ο μαρξισμός δεν μπόρεσε να απαλλαγεί από την αναπαράσταση ενός μοντέλου.
Και το ερώτημα είναι. Αυτό αφορά τον ίδιο τον Μαρξ;
Η απάντηση είναι όχι. Ο Μαρξ αντιπαραθέτει την κομουνιστική με τις αστικές επαναστάσεις
«Η κομμουνιστική επανάσταση δεν μπορεί να αντλήσει την ποίησή της από το παρελθόν, αλλά από το μέλλον»
«Για να συνειδητοποιήσει το περιεχόμενό της πρέπει να αφήσει τους πεθαμένους να θάψουν τους νεκρούς τους»
Άρα ο Μαρξ δεν αναζητά ένα πρότυπο, ένα αντίγραφο, μια υπαρχή.
Η ριζοσπαστικοποίηση της πολιτικής πράξης είναι στη βάση ενός ομοιώματος, χωρίς πρότυπο.
«Πρέπει να είμαστε απαλλαγμένοι από αυταπάτες σχετικά με την εποχή και ωστόσο να εκφραστούμε ανεπιφύλακτα υπέρ της»(Μπένγιαμιν).
Έτσι ο ιστορικός κόσμος απαλλάσσεται από απόλυτες έννοιες και αξίες , αλλά και για αυτό είναι επιτέλους κατανοητός στη σχεσιακή και γήινη διάστασή του. Όπως θα έλεγε και ο Μαρξ: Δημιουργήθηκε επιτέλους «μια κατάσταση όπου γίνεται αδύνατο κάθε πισωγύρισμα και οι ίδιες οι περιστάσεις φωνάζουν: Hic Rhodus, hic salta!»
Επομένως, δε βρίσκω τι νέο περιεχόμενο θα έχει το επαναστατικό κόμμα, παρά μια αναπαράσταση . Ο αριστερός μπορεί να ανοίξει μια ομαδοποίηση που σέβεται τα πιστεύω του καθενός; Πχ ένας "αριστερός" θα δεχόταν τη συνένωση με μια ομάδα χριστιανών ή του Ισλάμ, να ιδωθούν και αυτά ως δυνάμεις αντικαπιταλιστικές;
Αυτό είναι ουσιαστικό άνοιγμα στον άλλο. Ή παραμένει παγιδευμένος στο διαφωτιστικό μοντέλο όπου η αλήθεια είναι μία, η δική του;
Η ιδέα του αγωνιστή - πολεμιστή , που εδώ μόνο διαλεκτική δεν είναι παρά μια παραλλαγή του καντιανού υποκειμένου- πολεμιστή, είναι ένα ασκητικό μοντέλο φετιχιστικής πολιτικής πρακτικής . Αντί του να προκαλέσουν αλλαγές στην κοινωνία καταλήγουν σε αυτοεπιβεβαιωτικές πρακτικές. Παράγουν εξειδικευμένες ιεραρχίες, εχθρότητα στους άλλους, τρομοκρατία στα υπόλοιπα μοντέλα και συγκρούσεις με ό,τι εξωτερικό της επικράτειας της δικής τους πολιτικής αλήθειας.
Ξεχνιέται επίσης ότι η απλή αποκάλυψη της αλήθειας δεν φέρνει την επανάσταση ή τουλάχιστον την αντίδραση. Αυτό θα είχε επιτυχία, μάλλον, σε περίπτωση που ο εργαζόμενος δεν είχε ιδέα για τη βρωμιά του κόσμου και την εκμετάλλευση. Όμως δεν υπάρχει άτομο που δε γνωρίζει. Μάλιστα ξέρουν ότι είναι θύματα εκμετάλλευσης.
Όταν όμως καταφέρνει με νύχια και με δόντια να ταΐσει το παιδί του, πώς θα ξεσηκωθεί; Απέναντι στη ελάχιστη αυτή βεβαιότητα, πώς θα μεταπηδήσει στην αβεβαιότητα; Άσε που μπορεί να φέρει και αντίθετα αποτελέσματα. Η διαρκής αποκάλυψη της πραγματικότητας μπορεί να δημιουργήσει ένα εφιαλτικό τρομαχτικό τοπίο που δίνει την εντύπωση πως αδυνατεί να αλλάξει.
Το παρελθόν, σε αντίθεση με το παρόν και το μέλλον του καπιταλισμού που είναι ομοιόμορφο και μονοδιάστατο, είναι ακόμα άγνωστο. Πχ πριν από τη μεγάλη σύγκρουση Μαρξ και Προυντόν, μπορούμε να βρούμε κοινά στοιχεία στους δυο. Γιατί λοιπόν να μην τους δούμε ενωμένους σε σχέση με το σήμερα για να ανοίξουμε νέους δρόμους; τουλάχιστον να τους σκιαγραφήσουμε τους νέους δρόμους.
Ο νεαρός Μαρξ τονίζει τις απόψεις του Προυντόν για να αντιπαρατεθεί στον Bauer, άρα τις αποδέχεται κιόλας.(writtings of young Marx,σσ362-368).
αναρχικού τύπου ιδέες έχουμε και δω:
"Αυτό που πρέπει να αποφευχθεί είναι η εκ νέου εδραίωση της κοινωνίας ως αφαίρεσης υπεράνω και εναντίον του ατόμου. Το άτομο είναι κοινωνικό ον. Η έκφραση της ζωής του-ακόμη κι αν δεν εμφανίζεται άμεσα με τη μορφή μιας από κοινού έκφρασης που ευοδώνεται μαζί με άλλους- είναι συνεπ'ως έκφραση και δήλωση της κοινωνικής ζωής"
Προυντόν και Μαρξ συμφωνούσαν στην κριτική περί ωμού κομμουνισμού, που βασίζεται στο φθόνο.
Παρακάτω , ο Μαρξ δε βλέπει λόγο ύπαρξης του κράτους σε ένα μέλλον όπου ο κομμουνισμός θα πρέπει να ξεπεραστεί:
"ο κομμουνισμός είναι η αναγκαία δυναμική αρχή του άμεσου μέλλοντος, αλλά ως τέτοιος, δεν είναι σκοπός της ανθρώπινης ύπαρξης - η μορφή της ανθρώπινης κοινωνίας."(young Marx σσ 314).
Η επανάσταση θα είναι πολιτική αλλά μόλις αναλάβει την εξουσία το κράτος θα εξαφανιστεί. Μήπως λοιπόν με ένα τέτοιο κοίταγμα του παρελθόντος κοιτάξουμε το μέλλον μέσω και του Προυντόν; Πχ Ήταν ενάντια στο συγκεντρωτισμό. Πίστευε στην αιώνια αντίφαση και στην εξισορρόπησή της.
Η ομοσπονδία του σήμερα μήπως μπορεί να συντρίψει το πνεύμα του διαφωτισμού που διακατέχει την αριστερά, και να δημιουργηθούν συνενώσεις ομάδων που αποτελούν συμπτώματα της καπιταλιστικής κανονιστικότητας;
Πχ Ως αριστεροί αποδεχόμαστε το κίνημα των Ζαπατίστας, αλλά βρε παιδάκι μου, τι το θέλουν να θεωρούνται απόγονοι των Μάγιας;
Απορρίπτοντας τη μία και μοναδική συνειδητότητα, αυτό το ομοσπονδιακό σύστημα(με ομάδες που νιώθουν ότι απαρτίζονται από κάτι κοινό ενάντια στην αλλοτρίωση του καπιταλισμού, πχ νέοι, μαθητές, εργαζόμενοι, ομοφυλόφιλοι, χριστιανοί, απογόνους των Μάγια κτλ) εν ώρα μάχης θα ήταν ένα ενιαίο μέτωπο χωρίς όμως ιδεολογική κεφαλή, και στην ανάπτυξή του δι-ατομικά θα παρουσίαζε μία εναλλακτική μέσα στο καπιταλιστικό κέλυφος.
Στη σημερινή εποχή εκτιμώ πως η κοινωνία είναι πολύ πιο περίπλοκη και ποικίλη για να την εγκολπώσει ένα επαναστατικό κόμμα. Παράλληλα, προκαλεί καχυποψία απέναντι στον κόσμο από την ιδέα που έχει για τα κόμματα γενικά. Το βέβαιο είναι πως κανένας σκηνοθέτης δεν μπόρεσε ποτέ να προβλέψει και να προγραμματίσει οτιδήποτε πέρα από την πρώτη πράξη του ανοίγματος. Αν είναι βέβαιο ακόμη και αυτό. Ο Λένιν το αναγνώριζε και αυτή νομίζω πως είναι η βασική διαφορά με τον Στάλιν.
Το επαναστατικό κόμμα δεν αποφεύγει το ζήτημα της αρχής, της έναρξης, ως υποτιθέμενου ενεργήματος αυθεντίας εξουσιοδοτείται ή αυτοεξουσιοδοτείται να έχει μια δύναμη/εξουσία. Σε αυτά τα πλαίσια της δύναμης, ποιος καλεί, ποιος καλεί τον εαυτό του, ποιος συγκαλεί, ποιος συγκαλεί ποιον, τη στιγμή που περιμένει ήδη μια διαθέσιμη απάντηση; Και τι συμβαίνει με την ιεραρχία και την ετερονομία; Ή τι είναι αυτό που αποιεραρχείται από την κυρίαρχη δικτύωση;
Βέβαια, δεν προτείνω να παθαίνουμε αλλεργία σε οιαδήποτε μορφή στρατηγικής.
Στρατηγική πρέπει να υπάρχει και όχι μόνο τυφλά χτυπήματα, ιδίως χτυπήματα εντυπωσιασμού, που αντιμετωπίζονται εύκολα από την εξουσιαστική βία.
Τι είναι στρατηγική;
Στρατηγική είναι η διαδικασία της διαμόρφωσής μας. Δεν είναι το προκαθορισμένο σχέδιο ενός προφητικού λόγου, ή εξελικτικού . Είναι μία κατεύθυνση με ένα μερικώς καθορισμένο επιθυμητό μέλλον. Το σχέδιο διαρκώς δοκιμάζεται και αναδιευθετείται, αλλά κάθε πράξη πρέπει να αποκτά σταθερές συνέπειες.
Το επαναστατικό κόμμα δεν μπορεί να προδιαγράφει στο φουλ στατικές ταυτότητες. Η ηγεμονία σε ένα κίνημα είναι ανεξάλειπτη αλλά η ίδια μπορεί να αποσταθεροποιηθεί , αν τη δούμε σχηματικά ως αλυσίδα που οι κρίκοι της αποσταθεροποιούν και αποσταθεροποιούνται. Το ίδιο και οι ταυτότητες. Αν όχι λοιπόν το επαναστατικό κόμμα, τότε τι; Χρειάζεται μια στρατηγική κατεύθυνση σίγουρα.
Χρειάζεται ανοιχτότητα στον ολοκληρωτισμό της ταυτότητας: Το παγκόσμιο κάλεσμα να γίνεις Ζαπατίστα, ισοδυναμεί με το κάλεσμα να γίνεις λεσβία.
Το ενωτικό στοιχείο είναι θέμα ανοιχτότητας, όχι θέμα μιας εσωτερικής ουσίας. Υπάρχουν πολλές κοινωνικές ομάδες που είναι αντικαπιταλιστικές; Νομίζω πως ναι. Από τους εργαζόμενους, μέχρι χριστιανούς, καλλιτέχνες κ.ά.
Χρειάζεται όλοι αυτοί να αναγνωρίζουν έναν κοινό εχθρό.
Χρειάζεται να βρεθούν τόποι που θα δώσουν τη δυνατότητα να δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις κοινής στρατηγικής. Αυτό βρίσκεται σε αντίθεση με την ηρωική πράξη του ενός. Χρειάζεται μια μηχανή πολέμου. Αυτή δε σημαίνει μια μιλιταριστική οργάνωση, αλλά έχει την έννοια μεταλλάξεων. Πχ ένα σχολείο μπορεί να είναι ο εξουσιαστικός μηχανισμός της κυρίαρχης ιδεολογίας, αλλά και ο τόπος όπου η κοινότητα μπορεί να βρει νέους τρόπους να σκεφτεί, να πράξει, να διαμορφωθεί. Χρειάζεται να βρούμε ένα λόγο που έλκει, να σαγηνεύει. Αυτό σημαίνει ότι σε κάθε πράξη θα κερδίζουμε και κοινωνική υποστήριξη.
Στοιχείο απαραίτητο για έναν ομαδικό δεσμό είναι η έννοια της συναίνεσης. Δεν πρέπει να τη δούμε ως τυραννία της μειονότητας. Ούτε μια ενίσχυση του εγωισμού. Η συναίνεση είναι μία δυνατότητα να καταπολεμηθεί η δικτατορία της πλειοψηφίας. Συμβάλλει σε μια αποκεντρωμένη διαδικασία λήψης αποφάσεων, ώστε να αποφεύγεται κάθε απόφαση που λαμβάνεται από τα πάνω. Στη λήψη αποφάσεων γονιμότερο θα είναι η συναινετική συνεργασία προτού τα πράγματα οδηγηθούν σε μιαν απόφαση μέσω πλειοψηφίας. Θα υπάρχει βέβαια και το δικαίωμα της απόσχισης. Η προσωπική διαφωνία δε σημαίνει ότι προωθείται το εγώ , αλλά αντίθετα ότι στην πραγματικότητα ο αναρχικός που απορρίπτει τη θέση της πλειοψηφίας , κάτι τέτοιο το ανάγει στην ιδέα πως την απορρίπτει θεωρώντας πως η άποψή του είναι καλή για την κοινότητα και όχι για μια συμφεροντολογική στάση.
Παράλληλα, αν επιτευχθεί η συναίνεση δε σημαίνει ότι όλα ανάγονται σε ένα και πως δεν υπάρχουν διαφωνίες και συγκρούσεις. Η ύπαρξη διαφωνιών είναι κάτι το θετικό διότι ενεργοποιείται η ποικιλία και αναζωογονείται η διαλεκτική.
Μία διαλεκτική πρακτική ανοίγεται σε πολλαπλά επίπεδα: Είναι απαραίτητο να στραφούμε στο καθημερινό, αστικό και κοινωνικό προκριμένου απέναντι στους ισχύοντες θεσμούς να παράγονται με μόνιμο χαρακτήρα αντιθεσμοί όπως πρακτικές μιας αλληλέγγυας οικονομίας, μιας τοπικής πολιτικής οργάνωσης, ξεκινώντας από τη γειτονιά, μέσα ενημέρωσης, μορφές καλλιτεχνικής έκφρασης.
Ο πολιτικός επιστήμονας Francis Dupuis-Déri μελέτησε και επιβεβαίωσε πως το παγκόσμιο κίνημα δικαιοσύνης αναδείχθηκε γρήγορα στη βάση μικροκοινωνικών δομών των οποίων μέλη αρχίζουν να αλλάζουν τη ζωή τους σε σχέση με κοινά ιδανικά.
Τα affinity groups σέβονται τη διαφορετικότητα και μπορούν να αποτελέσουν τη βάση για μια αναρχική κοινωνία. Η βάση τους είναι η φιλία που υπονοεί κοινά ενδιαφέροντα, πεποιθήσεις, στόχους. Κάθε γκρουπ είναι αυτόνομο με την έννοια ότι δεν υπάρχει μία κεφαλή καθοδηγητική, αλλά η πρακτικές πραγματώνονται στη βάση των δεσμών και δεσμεύσεων των μελών. Κυριαρχεί ένα έθος αντιιεραρχικό, συμμετοχικό και δέσμευσης για το κοινό καλό. Επικρατεί η συναίνεση , ενώ η απόφαση της πλειοψηφίας έρχεται δευτερευόντως.
