Oria tis anthrwpinis yparxis Gennisi kai Thanatos.

[Stephanos]

Geia se olous
Tha ithela na anaferthw periliptika sto keimeno tis seldias "oria tis anthrwpinis yparxis: Gennisis kai Thanatos" kai sigekrimena stin sigrisi pou kanete metaxi enos theologikou (xristianikou) proorismou tis yparxis kai tou Theou kai enos filosofikou. Periliptika tha eithela na pw pws to epixeirima pou xiisimopoiite: . «Και εγένετο το Φως». Μέχρις εδώ καλά. Αυτή η πρόταση χωράει στα πλαίσια της ανθρώπινης νόησης.../ Αφού ο Θεός υπήρχε πάντοτε, για ποιο λόγο το Φως να μην υπήρχε εξίσου πάντοτε;.../Αφού λοιπόν ο Θεός υπήρχε πάντα, και πριν ακόμα από τη γέννηση του φωτός, του σύμπαντος και των όντων, ποιο ήταν το νόημα της ύπαρξής Του; Σε ποιον ήταν Θεός με λίγα λόγια." Auto to epixeirima, einai i gnwmi mou pws den einai vasimo se dio kentrika simeia. Prwta, oso afora stin anafora tis arxikis yparxis tou fws sto kosmo, den yparxei amfivolia apo ton xristianismo, pws to skotadi den ypirxe prin erthei to fws, giati i theologia tou xristianismou den thewrei to oti o theos apoteleitai apo tin idia ousia yparxis me to fws, epomenos, den mporei na ypirxe skotadi se kamia periptwsi. To fws anaferetai kapoies fores simvolika me ton Theo alla den einai apo tin idia ypostasi. Yparxei yparxiaki diafora metaxi tou dimiourgou kai tou dimiourgimatos. Epomenws o Theos san dimiourgos mporei na dimiourgisei to fws, me to na proiparxei kai to skotadi. Oso afora to deutero epixeirima twra gia to pws o Theos tha prepei na exei dimiourgithei apo kapoion anwtero Theo o idios, tha ithela na pw pws me to pneuma tis kritikis logikis kai analisis auto einai alitheia..Alla yparxei kati ekei pou den tha prepei na xehasete, pws O xristianismos den mporei oute prospathei na apodixei tin yparxi tou Theou, ontologika. I pisti sto Theo stirizetai apo to gegonos pws emeis yparxoume, kai pws i zwi i idia prepei na exei ena simeio anaforas se sxesi me tin yparxi tin idia. Auto den mporei na apodektei alla na dextei mono me pisti. Kai kleinontas thelw na pw, pws o Xristianismos kai i filosofia tou stirizetai se dikes tou arxes kai en vasei autwn vgazei ta simperasmata pou vgazei gia ton Theo kai ton xaraktira tou. Tha itan loipon lathos kata tin gnwmi mou, na prospathei kapoios na analysei gia ton pws o Theos leitourgei mesa stin Agia Grafi gia paradeigma, xwris na exei katalavei autes tis arxes. Auto einai kati koino me oles tis filosofies kai theories ston kosmo. Zitaw signwmi pou den mporw na grapsw me ellinikous xaraktires. Tyxaia mpika sto site sou kai skeftika na sxoliasw auta ta simeia.

Euxaristw gia tin eukairia autii kai gia ton xrono na simeristeitai tis apopseis mou.

Stephanos

[MoHDa]

Ο Stephanos είπε:

[afham]

Φίλε Στέφανε,
με το συλλογισμό μου δεν αμφισβήτησα τη δυνατότητα του Θεού να παράγει Φως μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή, αλλά ήθελα να βρω την αιτία εκείνη που ώθησε το Θεό να το δημιουργήσει εκείνη τη στιγμή και όχι κάποια άλλη. Γιατί με τη λέξη "εγένετο" υπονοείται σαφώς ότι πριν δεν υπήρχε φως αλλά κάτι άλλο, που εγώ θα ονόμαζα σκότος.

Επιπλέον ταυτίζω το φως όχι με το Θεό, αλλά με τη φύση και τη δημιουργία. Με βάση αυτό λοιπόν διερωτώμαι: Αφού υπήρξε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή που δημιουργήθηκε η φύση, πριν από αυτή τη στιγμή, ο Θεός τι έκανε, με τι ασχολείτο; (απλοϊκή κι όμως αληθινή διατύπωση).

Φυσικά γνωρίζω ότι η Θεολογία δε θα μπορέσει να μου δώσει απάντηση σε αυτά τα ερωτήματα γιατί έχει σαν ορμητήριό της την παντοδυναμία της πίστης και όχι -τόσο- την ανθρώπινη λογική. Επομένως αναδιατύπωσα τα ερωτήματά μου με μοναδικό σκοπό να γίνουν σαφέστερα. Κάθε συζήτηση βέβαια ευπρόσδεκτη.

[Stephanos]

Otan anaferthika sto “Xristianismo kai i filosofia tou” auto pou ennow apla, einai oi epistimologikes kai yparxiakes arxes (kathws kai ypotheseis) pou vasizoun auta pou didaskei ws mia kosmotheoria. Den ennow pws epeidi einai kosmotheoria h filosofia den mporei na einai alitheia alla para mono psema. Giati me tin idia logiki auto tha eferne se antithesi oles tis axies kai idanika pou didaxan mesa kai apo tin idia Elliniki filosofia oi arxaioi.Auto tha prepei na to exetasei o kathenas kai na dei kata poso auta pou leei o xristianismos, kai sto perioxemeno skepsis tou (tou xristianismou), tha mporousan na theorithoun vasima.


Oso afora to thema gia ton theo(us) pou apokta yliki ypostasi, einai giati oi antrhwpoi exoun dwsei tetoies axies. Den mporeis na peis to oti epeidi leme “ta lefta einai theos, o tade einai theos kai alles paromoies” pws ontologika kai pragmatika auto kathreftizei pws o xristianismos anagnwrizei ton theo etsi.

I eidololatria stin Palaia Diathiki, itan kati pou antimetwpizotan sinexws apou tous kathodigites as poume tou Laou Israel, kai den itan kati pou tous didaskan. Se auto I palaia kai I kaini Diathiki einai katheti. I eidololatria den einai epomenos oute kommati tou xristianismou, oute to ekfrazei. Distixws omws, stin xwra mas kai meso tis Orthodoxias, I eidololatria sinexizetai, thriskeutika! Mesa apo tis eikones kai ta proskinimata. Se auta diafono teleiws.

Den exw poli xrono na anaptixw tis parapanw idees, alla ithela na apantisa periliptika se auta ta simeia pou etheses.


Euxaristw


Stephanos

[Stephanos]

File Afham

Einai alitheia pws opws anafereis I idea tou “egeneto fws” yponoei pws apla den ypirxe proigoumenos alla oti dimiourgithike ekeini tin stigmi. Sto keimeno sou omws kaneis tin noitiki sindesi pws epeidi o theos einai fws, den mporei na yparxei to skotos giati o Theos einai fws. Einai se auto to simeio pou kanw tin ontologiki diaforopoiisi metaxi tou Theou kai tou fws, tou dimiourgou kai tou dimiourgimatos. Epomenws einai swsto na poume, opws aneferes, oti prin to fws egeneto ypirxe to skotos (opws esy kai egw tha to anaferame).


Oso afora ton sisxetismo sou metaxi tou Theou kai tin fisi – dimiourgia, einai alitheia pou den mpoume na exoume se kamia periptwsi antikeimeniki prosvasi sto ti ekane o Theos tote, alla oute kai kati pou mporei na exigisei o Xristianismos. Parolauta omws, egw tha eithela na pw kati allo, pws akoma kai an den xeroume ti o Theos ekane tote, to thema einai pws emeis auti tin stigmi yparxoumai. Kai einai I idea tis yparxis pou dinata xtipaei mesa mas kai gennaei oles autes tis erwtiseis. Mporoume loipon na amfisvitisoume tin yparxi mas, akoma kai an den mporoume na apodeixoume pws tha prepei na exei kapoio simeio anaphoras prin apo emas; Profanws oxi. Se auto to simeio tha mporouses na mou peis, pws oute kai auto omws mas anagazei na pistepsoume pws o theos tis palaias kai kainis diathikis einai autos pou egw sou lew twra, kai to opoio to dexomai.

Euxaristw pou ekanes tin erwtisi sou safesteri, an kai thewro pws to keimeno sou theteis pleures ontologikis simasias pou einai poio euriteres apo apla autin pou aneferes.

Euxaristw – Na pernate kala!

Stephanos

[iason]

Κατά τη γνώμη μου, μια από τις χειρότερες στιγμές της η φιλοσοφία τις έχει όταν μπαίνει στα χωράφια της θρησκείας. Δεν είμαι ορθολογιστής, ούτε πιστεύω ότι η φιλοσοφία περιορίζεται ή πρέπει να περιορίζεται στον ορθολογισμό, αλλά από τη στιγμή που η θρησκεία «στηρίζεται» στον ανορθολογισμό (ουσιαστικά δεν στηρίζεται πουθενά) επί της αρχής συγκρούεται με την φιλοσοφία. Αυτός λοιπόν που φιλοσοφεί πάνω στον θεό, χτίζει θαυμάσια κάστρα στην άμμο. Στην ουσία, πέφτει στην παγίδα της θρησκείας, γιατί και η θεολογία επί της ουσίας αυτό το πράγμα είναι, μια φαντασιολογία που στηρίζεται στην αδυναμία του ανθρώπου μπροστά στο αδήριτο του θανάτου.

Μπορεί να ακούγεται σκληρό, αλλά το θέμα έγκειται στο θάρρος του προσώπου να φιλοσοφεί το θάνατο. Αυτό είναι ένα κουράγιο που λίγοι έχουν. Κακώς έχει δοθεί η «αρμοδιότητα» του θανάτου στη θρησκεία (η θρησκεία ευθύνεται γι΄ αυτό), κακώς η φιλοσοφία «παραχωρεί» τη μεταφυσική της συλλογιστική στη θρησκεία. Οφείλει να ακολουθήσει τον ανεξάρτητο δρόμο της, κάτι που δεν είναι εύκολο, μετά από την ιστορική διαφθορά της από τη θρησκεία – κάτι φυσικά που αποτελεί κοινή ευθύνη.

Όσο για τον Χριστιανισμό συγκεκριμένα, υπάρχει και μια άλλη διάσταση, πέρα από την ιστορική του αξία που είναι αδιαμφισβήτητη όμως ως πνευματική παράδοση και όχι ως θρησκεία: η αξία του στοχαστή (σκεπτομένου) Ιησού παραγκωνίστηκε αγρίως (και παραγκωνίζεται φυσικά κατ΄ εξακολούθηση!) από την θεολογική ανοησία.

Το κλειδί είναι στην κατανόηση του θανάτου. Σκληρό ναι, παράνομο ίσως ναι. . . αλλά δίκαιο! Φιλοσοφικά δίκαιο.

Ο άνθρωπος δεν είναι υποχρεωμένος να αποδεχθεί τον εαυτό του ως μια ξεκομμένη ατομικότητα. Ας φύγουμε από την ανοησία που μας ποτίσανε από παιδιά, μακριά από την χριστιανική προσωπομανία. Πέρα από τις αγάπες και τα δόγματα της προσωπικής ευθύνης. . . πιο εγωιστική θρησκεία από τον χριστιανισμό δεν υπήρξε. Ο ατομικός εαυτός είναι ένα μέρος του συλλογικού εαυτού και ο θάνατος είναι εκείνη η διαδικασία που διαχέει τον κάθε εαυτό μέσα στους άλλους. Θα υπάρχουμε και μετά το θάνατό μας, όπως υπήρχαμε και πριν γεννηθούμε. Η ουσία-ενέργειά μας είναι η ίδια η ουσία-ενέργεια των προγόνων μας. Η σχολή της «βαθιάς οικολογίας» βρίσκω ότι έχει προσφέρει σημαντικά στην κατανόηση του θανάτου, με την «ενοποίηση» των ειδών μέσω της εξελικτικής διαδικασίας, αν μπορεί να αποδοθεί έτσι βιαστικά με μια κουβέντα.

Να μην ξεχνάμε τον Παρμενίδη, τον θεμελιωτή του Λόγου: η δημιουργία δεν έγινε ούτε θα γίνει, διότι πάντα γίνεται.
_________________
-Κάθε λόγος μπορεί να έχει αντίλογο. Κάθε αντίλογος πρέπει να έχει λόγο.
-Εγέμισεν ο ουρανός πετούμενους γαϊδάρους.

[afham]

έχεις δίκιο iason και εγώ έγραψα αυτό το κείμενο πριν απο 3 χρόνια σε μια εσωτερική μου προσπάθεια να απεμπλακώ από τα δεσμά του δόγματος.

Ήταν λάθος εξαρχής που καταπιάστηκα με το αντικείμενο "Θεός", έννοια η οποία φιλοσοφικά δε μπορεί να σταθεί ως αντικείμενο εξέτασης.

Παρολαυτά πιστεύω πως το κείμενό μου αυτό ίσως σταθεί αφορμή σε μερικούς που είναι υποτακτικοί των διαφόρων δογμάτων να ελευθερώσουν τη σκέψη τους και να περιπλανηθούν στο χώρο της γνήσιας φιλοσοφίας.

Σε ευχαριστώ για την εύστοχη παρατήρηση.

[Stephanos]

File Iason,

Tha ithela na kanw merikes paratiriseis epanw stis skepseis pou aneferes, afou enas apo tous logous pou xekinise auti I sizitisi itan oi dikoi mou provlimatismoi enanti se seimeia tou keimenou tou Afham.

Stin prwti paragrafo tou keimenou sou kaneis sigrisi tis filosophias me tin thriskeia anaferontas pws stin ousia I filosophia einai orthologistiki enw I thriskeia einai anorthologistiki afou den stirizetai pouthena kai xtizei kastra panw stin ammo. (an kai to simeio auto einai antifatiko apo mono tou, giati les pws akoma kai I filosophia I idia den xreiazetai na periorizetai ston orthologismo, pou stin ousia auto simenei pws mporei na einai kai anorthologistiki, kai edw yponoeitai pws akoma kai tote tha prepei na tin dexomaste). An kai den tha anaferthw stin enoia tis antifasis pou aneferes tha eithela na tonisw pws I filosophia den yperterei tin theologias me ton tropo pou to anefereis. I filosophia den exei vrei ena apolito protimo mesa apo to opoio vgazei oles tis didaskalies tis. Einai kathara apodekto pws oi filosophikes ennoies den apodikniontai me epistimonikous kanones (antikeimenika) gia auto kai yparxei I sinexeis anazitisis tis alitheias. Giati loipon I theologia pou vrisketai se moia paromoia anazitisi na min stekei?

Kata ton tropo skepsis sou: I theologia einai mia fantasologia pou stirizetai stin adinamia tou anthrwpou me ton idio tropo pou I filosophia einai mia fantasologia tou antrhwpou pisteuontas pws mesa apo tin logiki mporei na katalavei tin apolyti alitheia twn pragmatwn. Auto pou thelw na pw edw, einai pws I theologia exei ena diko tis simeio anaphoras me to opoio exigei ta pragmata girw tis kai to opoio tha prepei na katalavoume gia na tin exigisoume. I theologia den leei pws mporei na apodixei tin yparxei tou theou epistimonika I ti ginetai meta ton thanato, opws kai I filosophia den mporei na exigisei giati I preumatikes I orthologistikes apopseis (Ithiki) tha prepei na kateuthinoun tin zwi tou anthrwpou.

Oso gia tin sigrisi pou kaneis metaxi tis filosophias kai tis thriskeias, kai to epixeirima pws I thriskeia einai apougasma tis apelpisias tou anthrwpou na vrei apantiseis gia to thema tou thanatou, se parapempo ston Platona. To “thriskeutiko” sistima pou autos eixe anaptixei mesa apo kathara filosophikes arxes. O Platwnas prospathise na apantisei se kathara yparxiakes erwtiseis anaptisontas ena “theologiko” tropo. To pws antimetwpizei o anthrwpos ton thanato mesa apo tin thriskeia apotelei ena poli mikro kommati tis thriskeias tis idias. Epomenws to epixeirima sou pws I thriskeia yparxei logo tis anazitisis tis gia ton thanato den stekei.

Kleinontas, anafereis pws: “tha yparxoume kai meta to thanato mas, opws ypirxame kai prin gennithoume”. Auti I frasi mou fainetai san mia prospatheia na dwseis apantisei sto thema tou thanatou. Pws to xes oti tha einai etsi, kai epanw se poia vasi dineis tetoia apantisi? I idea tis ousias-energeias pou einai I idia ousia twn progonwn mas einai mia thriskeutofilofiki ermeinia, giati stirizetai stin arxi tis “ousias” tou anthrwpou san kati pou pantote tha paramenei. Me liga logia file mou Iaswna, thriskeutologeis xwris na to xereis.

Pisteuw pws I theologia tha prepei na katanoithei mesa apo tis arxes tis kai na min parexigite apo ton tropo pou xrisimopoieitai apo tin orthodoxi ekklisia kai tous “pseutikous” kanones tis. I thriskeia den einai apougasma tis apelpisias tou anthrwpou na vrei apantiseis gia ton thanato. Einai ena monopati pou kapoios mporei na zisei pragmatika se auti tin zwi kai na gnwrisei pleures pou I filosophia apo moni tis den mporei na apantisei.

An thes perisoteres plirofories gia ton Platwna kai tin sxesi I kai tin epirroi tou me tin thriskeia kai tin filosophia, mporeis na koitaxeis to vivlio tou Papanoutsou: “To thriskeutiko viwma ston Platwna”

Stephanos
_________________
"Thought is like touch, comprehending by being comprehended" !

[iason]

Αγαπητέ Στέφανε. Δεν θα αναπτύξω σημεία που έθιξες παρότι τα θεωρώ σημαντικά, σε μια αγωνιώδη προσπάθεια (αγωνιώδη επειδή δεν μπορούμε εκ των πραγμάτων να «καλύψουμε» το θέμα) να θέσω μια βάση που να δείχνει τέλος πάντων μια άποψη, μια θεώρηση, από την πλευρά μου εννοώ. Ανάλογα με την πιθανή δική σου ανταπόκριση, θα επανέλθω.

Από την εποχή των πρώτων στοχαστών ήδη, η σκέψη είχε δομηθεί στον πυρήνα της. Ο Ηράκλειτος, αυτός που πρώτος εισήγαγε τον όρο «φιλόσοφος», τολμηρός στη θεώρηση της σύγκρουσης του φρονείν και του δοκείν (γνώση-δόγμα), ξεπέρασε το δυϊσμό του Ορφισμού, την ίδια στιγμή που ένας Πλάτωνας αποτέλεσε το «θεόσταλτο δώρο» για έναν χριστιανισμό, για να πιαστεί από τις ιδέες του (καλύτερα, από μια ιδέα του, τη «Μεγάλη Ιδέα της Ιδέας», συγχώρεσέ μου τον όρο) για να αναπτύξει τη δική του δοξασία (δοκείν, δόγμα). Η θεολογία αναπτύχθηκε για να υπηρετήσει τη θρησκεία, όχι τη σκέψη.
Λέει ο Αξελός για τον Ηράκλειτο: «Το ανθρώπινο ον μπορεί να γίνει το φωτισμένο φερέφωνο του λόγου, δεν είναι όμως ο ιδρυτής του, ο λόγος το ξεπερνάει. Ωστόσο, κάθε άνθρωπος δεν είναι φορέας του συμπαντικού λόγου, κι αυτός ο συμπαντικός λόγος δεν είναι το σύνολο των λόγων των ξεχωριστών ατόμων. Η διαλεκτική μπορεί να μας διδάξει να κατανοούμε και να μιλούμε, γιατί μας δείχνει πως πριν από κάθε ανθρώπινο διάλογο υπάρχει ο Λόγος που κάνει δυνατή τη σύλληψη μιας αλήθειας, αλήθειας που δεν επινοείται αλλά ανακαλύπτεται. Ο Ηράκλειτος θέλει να δείξει το δρόμο που πρέπει να πάρουμε και μάλιστα μας βοηθάει να δούμε τα όρια που σημαδεύουν αυτό το δρόμο».
Όταν ένας Ηράκλειτος κατορθώνει και προσεγγίζει την πηγή, το μυστικό του χρόνου, τη γέννηση της ανθρώπινης σκέψης, τον πρώτο ρυθμό της διαλεκτικής («αιών παις εστι παίζων πεσσεύων, παιδός η βασιλίη»), έρχεται έπειτα ένας Ιησούς για να πει προς τους «θεολόγους» της εποχής του «αφήστε τα παιδιά, αυτών είναι η βασιλεία των ουρανών». Έχουμε αντιληφθεί το «ηρακλειτικό πρωθύστερο»;

Είναι η ροπή του ανθρώπου προς το υπερ-φυσικό φυσική (τμήμα της υπόστασής του) ή όχι; Εάν όχι, το υπερφυσικό δεν καλύπτει την εξέλιξη, επειδή δεν αφορά στην πνευματική εξέλιξη του προσώπου ως φορέα-σημείου αναφοράς αυτής της εξέλιξης. Εάν ναι, τότε το υπερφυσικό είναι στην ουσία του φυσικό και η πνευματικότητα ως εξελικτικό αντικείμενο μπορεί να συλληφθεί από το ίδιο το υποκείμενό της (τον άνθρωπο που παρατηρεί και ερευνά τον εαυτό του). Εδώ ακριβώς έχει τη θέση του ο Λόγος.
Παραδίδεται για τον Θαλή τον Μιλήσιο, ότι «αγομενος υπο γραος εκ της οικίας, ινα τα άστρα κατανοήση, εις βόθρον εμπεσείν και αυτώ ανοιμώξαντι φάναι την γραυν+ συ γαρ, ω Θαλή, τα εν ποσίν ου δυνάμενος ιδείν τα επί του ουρανού οίει γνώσεσθαι;» Ο αιώνιος έφηβος υπάκουσε στην εσωτερική φωνή. Άνοιξε τα μάτια του στον κόσμο και δεν αποποιήθηκε του καθήκοντός του να ερευνήσει, να σκεφτεί, να γνωρίσει. Η φιλοσοφία στα αρχικά της στάδια δεν είχε το ίδιο περιεχόμενο ως έννοια με αυτό που σήμερα της αποδίδεται. Δεν ήταν εγκεφαλική διαδικασία, ήταν η καθαρή σκέψη. Η πρωταρχική στόχαση. Ήταν η σοφία του δωδεκαετούς Ιησού (Λουκά, Β΄ 42-50). Ήταν η απορία ενός παιδιού μπροστά στα θαυμάσια του κοινού κόσμου. Ήταν στοχασμός (στοχάζομαι [στόχος]: αποβλέπω, επιθυμώ, επιδιώκω, φαντάζομαι, εικάζω). Ήταν η συνεισφορά του προσωπικού στο συλλογικό (συν+λόγος), ήταν συλ-λογισμός. Ήταν η συμ-μετοχή στον Κοινό Λόγο.
Η τυπική λογική είναι ένα ισχυρό εργαλείο και ως τέτοιο δεν είναι ευέλικτο. Ας μάθουμε κάποτε να αντιλαμβανόμαστε πέρα από την στατική-ακαδημαϊκή απόδοση των όρων και την πνευματική τους δυναμική. Ας μάθουμε να μην επιτρέπουμε στη Λογική να προσβάλλει τον Λόγο, ας μην τής επιτρέπουμε να επιβάλλει στους όρους του συλ-λογισμού μας τους δικούς της όρους. Αυτό εκφράζει ο Ρήγας: «συλλογάται καλά όποιος συλλογάται λέφτερα». Όταν είναι κανείς μόνος του δεν έχει νόημα η ελευθερία (εφόσον κανείς άλλος δεν υπάρχει για να περιορίσει την ελευθερία του ζήτημα ελευθερίας δεν τίθεται). Η ελευθερία αποκτά αντικείμενο όταν δεν είναι κανείς μόνος του και τότε ακριβώς αποκτά νόημα και η έννοια του συλλογισμού (συν-λόγος) ως επιστέγασμα. Τότε τίθεται λοιπόν το ζήτημα του συλλογισμού, τότε τίθεται και το ζήτημα της «ποιότητας» του συλλογισμού αυτού (εάν υπάρχει ελευθερία ο συλλογισμός θα είναι «καλός»).
Η σκέψη δημιουργεί ίσως αλλά δεν παρασύρεται από παραδοχές. Η σκέψη θέτει ερωτήματα, η θρησκεία προσφέρει απαντήσεις. Επειδή οι απαντήσεις είναι αναπόφευκτο ότι ενέχουν το στοιχείο της αυθαιρεσίας (και γι΄ αυτό είναι αντιπραγματικές και επώδυνες), τα ερωτήματα δεν είναι για τη θρησκεία το ίδιο επιθυμητά όσο και οι απαντήσεις. Η εμμονή στην αναγκαιότητα να προσφέρει η θρησκεία απαντήσεις επιφέρει μια ιδιότυπη κατάσταση «υποκρισίας». Διότι για να δεχθεί κανείς τα θρησκευτικά δόγματα, θεωρεί ότι γνωρίζει πλέον τις απαντήσεις, και συνεπώς ότι δεν τον απασχολούν πλέον τα ίδια εκείνα ερωτήματα τα οποία απασχολούν όλους τους ανθρώπους και από καταβολής κόσμου ουδέποτε βρήκαν καθαρή απάντηση και ουδέποτε πρόκειται να βρουν (Ο Αιών, ο χρόνος του Ηράκλειτου, το παιδί που παίζει ζάρια στο οποίο και η ισχύς (βασιλεία) ανήκει, συλλαμβάνεται μέσα στην βασική διαλεκτική του κόσμου. Αυτό σημαίνει ότι εάν στο μέλλον επρόκειτο ποτέ να έρθει η στιγμή των αναντίρρητων απαντήσεων στα θεμελιώδη ερωτήματα, τότε καταργείται ο χρόνος ως θεμελιώδης εξελικτική συνιστώσα.). Έτσι ανακόπτεται η ορμή των ανθρώπων προς τη γνώση (η γνώση δεν είναι κατάκτηση, είναι προοπτική), υποκαθιστώντας αυτό που μένει να γνωσθεί με αυτό που θεωρείται (αλλά με επίγνωση του ότι δεν είναι!) γνωστό. (Εάν δεν υπήρχε αυτή η επίγνωση, τότε δεν θα υπήρχε χώρος και για την πίστη όπως οι θιασώτες της διατείνονται. Βεβαιότητα και πίστη δεν συμβιβάζονται ως απόλυτη (στατική) γνώση, παρά μόνο ως προοπτική, ως δυνατότητα, ως μοίρα.) Κάθε θρησκευτική σκέψη, ενώ υποτίθεται ότι είναι και αυτή μέρος του κόσμου (η θεολογία κάθε άλλο παρά θέτει τον εαυτό της εκτός κόσμου, το αντίθετο μάλιστα, διατείνεται ότι προσφέρει απαντήσεις στα κοινά ερωτήματα), στην πραγματικότητα θέτει τον εαυτό της εκτός κόσμου και θεωρεί τον κόσμο δικό της μέρος. Η θρησκεία έχει κάνει πολύ κόπο για να κατασταλάξει στο δόγμα και βεβαίως θα ήταν καταστροφικό γι΄ αυτήν να επιτρέψει να εισβάλει η σκέψη μέσα της και να την αναστρέψει. Η χριστιανική θεολογία σε όλη τη διαδρομή της, εκμεταλλευόμενη την πολιτική της βάση και ισχύ ακολούθησε μια στρατηγική θεωρητικής προσβολής της φιλοσοφίας εκ των έσω. Και φτάσαμε σήμερα στην αρνητική κατάσταση, μερικές λέξεις να έχουν χάσει το νόημά τους ή να έχουν διαστραφεί τόσο πολύ ώστε να μπορεί να γίνει χρήση τους μόνο με σημαντικό ποσοστό κινδύνου. Η έννοια της φιλοσοφίας έχει πολύ διαστραφεί στο πέρασμα του χρόνου, έχει χάσει το πρωταρχικό της περιεχόμενο που ήταν η σκέψη. Η έννοια της θρησκείας έχει και αυτή διαστραφεί (παρότι λιγότερο), έχει και αυτή χάσει το πρωταρχικό της περιεχόμενο (το οποίο ήταν κάποτε το ίδιο...)
...στις απαρχές της σκεπτόμενης κοινωνίας μεταξύ φιλοσοφίας και θρησκείας δεν υπήρχε διαχωριστική γραμμή. Ο Θαλής «έφασκε ... χάριν έχειν τη Τυχη πρώτον μεν ότι άνθρωπος εγενόμην και ου θηρίον». Μαρτυρείται ότι «ουδείς δε αυτού καθηγήσατο, πλην ότι εις Αίγυπτον ελθών, τοις ιερεύσι συνδιέτριψεν» και ότι προέτρεψε τον Πυθαγόρα «εις Αίγυπτον διαπλεύσαι και τοις εν Μέμφιδι και Διοσπόλει μάλιστα συμβαλείν ιερεύσι. παρά γαρ εκείνων και εαυτόν εφωδιάσθαι ταύτα, δι΄ ά σοφός παρά τοις πολλοίς νομίζεται». Προέτρεπε όσους ήθελαν να γίνουν μαθητές του να μυηθούν στα Μυστήρια. Στην Αίγυπτο μαζί με τις μυστηριακές γνώσεις μελέτησε σπουδαίες επιστήμες. Στις απαρχές της ανθρώπινης γνώσης, δεν υπήρχε λόγος για διάκριση μεταξύ του πνευματικού και του θρησκευτικού. Η φιλοσοφία δεν είχε λόγο να διαφέρει από τη θρησκεία, ωστόσο κάποτε η θρησκεία άρχισε να χαράζει τον ανεξάρτητο δρόμο της με την ανάπτυξη των μαντείων και την αύξηση της επιρροής τους.
Ο δυτικός πολιτισμός αναπτύχθηκε σε τρεις βάσεις: τη φιλοσοφία, τη θρησκεία και την επιστήμη. Κάποτε αυτά τα τρία ήταν ένα. Με την επικράτηση του πρακτισμού η γνώση διασπάστηκε (έγινε χωριστική γνώση) και ο καθένας από τους τρεις αυτούς τομείς αναπτύχθηκε αυτόνομα και ήρθε σε σύγκρουση με τους άλλους. Η εμφανέστατη διάσπαση της εξωτερικής γνώσης αντικατοπτρίζει την διάσπαση και της εσωτερικής γνώσης: ο κόσμος του ανθρώπου έγινε κομμάτια, έγινε κομμάτια ο ίδιος ο άνθρωπος. Δεν υπήρχε ο δυαδισμός, τον οποίο η θρησκευτική «σκέψη» ανέπτυξε και καλλιέργησε με επιμέλεια αργότερα, επειδή οι οικουμενικοί νόμοι της Σκέψης δεν εξυπηρετούσαν τους δικούς της επιμέρους σκοπούς. (Η εμφάνιση του δυαδισμού (σώμα-ψυχή κλπ.) αποδίδεται στον Ορφισμό, αλλά τότε βεβαίως με διαφορετικό χαρακτήρα, μακριά από τη σημερινή εξέλιξη.) Διαχώρισε τη θέση της για να μπορεί να πολεμήσει τον αντίπαλό της, ταυτοποιώντας το θύμα της ως «φιλοσοφία» με τη χρησιμοποίηση ενός όρου έτοιμου από το παρελθόν (όπως πάντα). Η επιστήμη ήταν ο θέσει αντίπαλος (γι’ αυτό και λιγότερο επικίνδυνος), αλλά η φιλοσοφία ήταν ο φύσει αντίπαλος.
Ο ανθρώπινος λόγος θεωρείται ως το μέσον, το όχημα της αλήθειας. Το μέσον έχει νόημα (μπορεί και πρέπει να υπάρχει) όταν είναι σκόπιμη η μετάδοση της Αλήθειας. Από ό,τι απομένει από τις διδασκαλίες των πρώτων φιλοσόφων, δεν είναι καθόλου εύκολο να καταλήξει κανείς σε θετικά συμπεράσματα για τις ιδέες τους και τούτο επειδή ο λόγος ως εξωτερικό «είδος» (ενέργεια) δεν είναι δυνατό να αποδώσει την ουσία του όντος. Ο Παρμενίδης (και άλλοι κινούνται αναλόγως μέσα από το «εννιαίο» της φιλοσοφίας) δεν έθεσε θέμα ταυτότητας νόησης και ουσίας: ο λόγος προσανατολίζεται προς την γνώση του όντος και εν γνώσει της ανεπαρκείας του να το κατακτήσει. Οι Έλληνες φιλόσοφοι ήταν αυτοί που είχαν το θάρρος να αντικρύσουν κατάματα το οντολογικό πρόβλημα ως το ουσιαστικότερο της Σκέψης. Αναφέρουμε τον Παρμενίδη γιατί ομολογείται μια βαθύτατα θρησκευτική και μυστικιστική φύση και δεν είναι τυχαίο ότι θεωρήθηκε από πολλούς εκείνος που κληροδότησε στη Σκέψη μια καταπληκτική κληρονομιά: έχοντας σαφώς γνώση της δυναμικής του λόγου, αποπειράθηκε ν΄ αποδεσμεύσει τη φιλοσοφική γνώση από την ανέκφραστη-ακατάληπτη-μεταφυσική (θρησκευτική κατά μείζονα θεώρηση) εμπειρία. Αυτό τρομοκράτησε τη θρησκεία, επειδή αυτή αντιλήφθηκε ότι το τόλμημα εξέθετε σε κίνδυνο τη δοξασία της (δοκείν) με την εξέλιξη του στοχασμού από κοσμολογία σε ελεύθερη σκέψη.
Η Σκέψη είναι στην πραγματικότητα τρόπος σκέψης. Για να είναι λοιπόν σκέψη, πρέπει να είναι ελεύθερη σκέψη, να μην υποτάσσεται σε κάποιον άλλο τρόπο σκέψης. Η θρησκευτική σκέψη δεν είναι ελεύθερη σκέψη, επειδή υποτάσσεται στο δόγμα (ασχέτως εάν αυτό το δόγμα έχει «προκύψει» από οποιαδήποτε άλλη σκέψη). Η θρησκευτική σκέψη είναι μία σκέψη δίχως σκέψη. Είναι μία σκέψη που αντιμάχεται τη σκέψη. Και το πρόβλημα βεβαίως είναι ότι η θρησκεία, στην αγωνία της να επιβιώσει μέσα στο εχθρικό γι΄ αυτήν περιβάλλον της Σκέψης, θέλει να εξωτερικεύει αυτή την «εσωτερική» διαμάχη προσπαθώντας να φέρει τον σκεπτόμενο άνθρωπο σε σύγκρουση με τον εαυτό του.
Η θρησκευτική σκέψη δεν αντιλαμβάνεται τις λεπτές διακρίσεις. Κατά κανόνα έχει την τάση να ταυτίζει την (δυνάμει) αναθεώρηση με την (ενεργεία) άρνηση και δεν δέχεται την ελεύθερη σκέψη επειδή σ΄ αυτήν τα πάντα είναι ανά πάσα στιγμή (όχι ανατρέψιμα αλλά) αναστρέψιμα. Προσκολλημένη στο επιμέρους και μη βλέποντας το όλο, αντιλαμβάνεται την αναζήτηση αυτού που δεν έχει γνωσθεί με την καταστροφή αυτού πού έχει ήδη «κατακτηθεί». Είναι πρόθυμη ανά πάσα στιγμή να αποδέχεται την de jure δύναμή της, χωρίς όμως να αποδέχεται τις de facto αδυναμίες της. Αποφεύγει να αποστασιοποιήσει το (θεωρούμενο ως) γνωστό από το γνωστέο και το αποδεκτό από το αληθινό, αποφεύγει ν΄ αντικρύσει κατάματα την αμφισημία της κοινής πραγματικότητας. Με τρομερό όπλο ένα από τα βασικότερα ένστικτα της ανθρώπινης φύσης, την ανάγκη του συγκεκριμένου, η θεολογία ανέκαθεν εξετάζει τα πάντα (και ειδικά τα ζητήματα του όντος τα οποία δεν επιδέχονται προσέγγιση με τη λογική του συγκεκριμένου) με τη λογική του άσπρου-μαύρου: ό,τι δεν συμπαθεί το καταδικάζει ως αιρετικό και δεν ασχολείται με αυτό. Ο δογματισμός αποκτά την πιο ακραία έκφρασή του. Γι΄ αυτούς αντίλογος και αντιλογία είναι ένα και το αυτό. Μη αποδεχόμενοι τον λόγο ως τον πρώτο συμπαντικό και καθολικό νόμο (συνεπώς λόγο συνάντησης και όχι λόγο αφορισμού) τούς είναι αδύνατο να υποφέρουν οποιονδήποτε αντίλογο, ως στοιχείο δόμησης δια-λόγου.
Οι αρχαίοι στοχαστές αντιλαμβάνονταν το μυστικό χαρακτήρα και τους περιορισμούς του επιστητού, αλλά η χριστιανική σκέψη επέβαλε στην αρχαία σκέψη την εσχάτη των ποινών κατηγορώντας τους αρχαίους ότι «με το κεφάλι τους πήγαν να βρουν τον θεό». Επειδή οι θεολόγοι θεωρούν τους εαυτούς τους «καθ΄ ύλην αρμοδίους» και θεωρούν ότι πρέπει να είναι ανά πάσα στιγμή σε θέση να αποδεικνύουν ό,τι κατανοούν, μεταθέτουν το βάρος της ακατανοησίας σε εκείνους οι οποίοι έχουν το στοιχειώδες θάρρος να διαχωρίσουν αυτά που κατανοούν από αυτά που δεν κατανοούν. Ο Παρμενίδης δεν έκανε τίποτα περισσότερο από το να εκφράσει μια καίρια δυναμική: αντιλήφθηκε τις δύο κατευθύνσεις της σκέψης, την κατ΄ αλήθειαν και την κατά δόξαν, διέκρινε το «όντως ον» από το «δοκούν ον» και υπενθύμισε ότι η γνώση μπορεί να αποκαλυφθεί από ανώτερα πνεύματα που την κατέχουν. Το «όντως ον» το οποίο «ουδέποτε υπήρξε ούτε θα υπάρξει γιατί πάντα υπάρχει» συνιστά μια καταπληκτική, μια ασύλληπτα διαχρονική σύλληψη του χρόνου: το διαρκές παρόν. Ο λόγος συλλαμβάνεται δυνάμει από τον ενεργεία σκεπτόμενο άνθρωπο. Ποιος λοιπόν είναι ο πραγματικός θεολόγος; Ο Παρμενίδης ή οι χριστιανοί «θεολόγοι» οι οποίοι παρανοούντες και διαστρέφοντες τον Παρμενίδη τον αντιλαμβάνονται ως πανθεϊστή;
Οι πρώτοι στοχαστές ζητούσαν την μία ουσία που αποτελούσε τον υλικό και πνευματικό κόσμο στις επιμέρους εκφάνσεις της (η πνευματικότητα ήταν συνθετική). Είπε ο Θαλής: «πρεσβύτατον των όντων θεός. αγένητον γαρ» και «τις ευδαίμων; ο το μεν σώμα υγιής, την δε τύχην εύπορος, την δε ψυχήν ευπαίδευτος». Αυτό το ευ-παίδευτον δικαιωματικά αρμόζει σε μια παιδική ψυχή, η οποία χωρίς όρους προστρέχει «εν τοις του πατρός (βλ. απόσπασμα Λουκά ο.π.)». Αλλά στη δική μας εποχή, το πρώτο πρόβλημα είναι ότι οι θεοί δραπέτευσαν από τους ναούς, έτρεξαν να γλιτώσουν από τους «δούλους» (και όχι υιούς!) που προέτρεξαν, και το δεύτερο πρόβλημα είναι ότι δεν φαίνονται πια διατεθειμένοι να επιστρέψουν εκεί.
Μέσα στο άπαρτο κάστρο της σκέψης, ο Αννίβας είναι εντός των πυλών. Μέσα στον ίδιο τον πυρήνα αυτού του λαού που γέννησε τη Σκέψη, η έννοια της φιλοσοφίας έχει αλλοιωθεί, οι φιλοσοφικές σχολές κατάντησαν μουσεία και οι από καθέδρας λειτουργοί υπάλληλοι που ξεσκονίζουν τις θεωρίες για να γίνονται ελκυστικές στους περαστικούς. Στην ανθρώπινη πνευματική ιστορία, η φιλοσοφία είναι αυτή που παράγει τα ιδανικά για το κοινό όφελος (συλ-λογισμός), ενώ η θρησκεία τα χρησιμοποιεί για το δικό της όφελος (θεο-λογία). Οι θρησκείες στον αγώνα τους να δημιουργήσουν το απαραίτητο γι΄ αυτές ιδιαίτερο θεωρητικό υπόβαθρο, προσάρμοσαν τους όρους του Συλ-λογισμού στις δικές τους απαιτήσεις και μετέτρεψαν η καθεμιά τους τον κοινό Λόγο σε μια επιμέρους Θεο-λογία. Έτσι αποκόπηκαν από τον κοινό Λόγο, τόσο από το ον (είναι, «ξυνόν», συν-ον, του Ηρακλείτου) όσο και από την εξέλιξη (γίγνεσθαι, συνεξέλιξη). Αφού η θρησκεία σπεύδει να ομολογεί τη διάστασή της με την πολιτική, γιατί συνεργάζεται με αυτήν τόσο καλά; Λειτουργώντας στο παρασκήνιο (το μόνο χώρο που τους απέμεινε διαθέσιμος) τα ιερατεία άσκησαν μέσα στην ιστορία με την συνεργασία και την αποτελεσματικότητα της εξουσίας το διαβρωτικό τους έργο. Με την επικράτηση του «πρακτικού πνεύματος», το εκκρεμές γύρισε προς την αντίθετη κατεύθυνση: προσπαθούν οι άνθρωποι να αντισταθμίσουν την έλλειψη της φυσικής πνευματικότητας, υποκαθιστώντας την με την τεχνητή (υπερβατική) πνευματικότητα της θρησκείας. Αυτή η άτοπη υπεκφυγή και υποκατάσταση μόνο με έναν τρόπο μπορεί να γίνει: με τον βιασμό της πραγματικότητας. Με τον υποβιβασμό του τραγικού σε φτιασίδωμα, της αλήθειας σε δόγμα, του ελεύθερου σε απόλυτο, του πνευματικού σε εμπειρισμό ή ορθολογισμό (ας είναι ο,τιδήποτε). Η έννοια της φιλοσοφίας έχει διαστραφεί, πολύ μακριά από την αρχαία εκρηκτική πραγματικότητά της: ενόραση, έμπνευση, φωτισμός και άλλες συναρπαστικές έννοιες στις οποίες η ανθρώπινη ψυχή εξακολουθεί να είναι με συνταρακτικό τρόπο δεκτική έχασαν κάθε αίγλη, μετατράπηκαν σε θρησκευτικά ημι-πνευματικά και ψευδο-πνευματικά αξιώματα. Και όμως, η φιλοσοφία δεν είναι μια εγκεφαλική διαδικασία, αλλά συγκεφαλαιώνει τα πάντα. Όσοι νομίζουν ότι γνωρίζουν φιλοσοφία με αποκλειστικό κριτήριο τη συσσωρευμένη γνώση, αυτοί γνωρίζουν πράγματι φιλοσοφία αλλά «δεν συλλογιούνται καλά». (Παίδων αθύρματα τα ανθρώπινα δοξάσματα, Ηράκλειτος.)
Ο στοχασμός προϋποθέτει την παραγωγική σκέψη. Η παραγωγική σκέψη προϋποθέτει τη νηφαλιότητα (νήψη). Η νηφαλιότητα προϋποθέτει την απουσία πίστης (η απουσία εμπιστοσύνης δημιουργεί το νέο ερώτημα το οποίο θα μάς θέσει σε τροχιά προς τη νέα γνώση). Η έλλειψη πίστης είναι το πρώτο βήμα για τη νέα γνώση, η δύναμη που μάς ωθεί σε κίνηση. Η θρησκεία αντιλαμβάνεται την έλλειψη πίστης αρνητικά (ως απιστία) αλλά ο στοχαστής έχει νήψη, πράγμα που σημαίνει ότι δεν δίνει μεν την εμπιστοσύνη του αλλά και χωρίς να πέφτει στην παγίδα της απιστίας. Τρεις θέσεις υπάρχουν: να δίνεις την εμπιστοσύνη σου (ελλοχεύει ο κίνδυνος του αδιεξόδου), να δίνεις την απιστία σου (ελλοχεύει ο κίνδυνος να κλείσεις την πόρτα στη νέα γνώση) και να κρατάς ερωτηματική στάση (τη στάση του στοχαστή). Εδώ δίνεται η μεγάλη μάχη για το χτίσιμο του οικοδομήματος της γνώσης: η φιλοσοφία οφείλει να χτίζει με τη τρίτη στάση, ενώ η θρησκεία χτίζει με την πρώτη και με τη δεύτερη. Η πίστη στον εαυτό μας είναι η προϋπόθεση της επίγνωσης αυτού που υπάρχει έξω από τον εαυτό μας και η δυσπιστία σ΄ αυτό που υπάρχει έξω από τον εαυτό μας είναι η προϋπόθεση για την επίγνωση του εαυτού μας όσο και κατ΄ επέκταση στη συνέχεια αυτού που υπάρχει έξω από αυτόν. Χωρίς την πίστη ο Ηράκλειτος δεν μπορεί να ψάξει τον εαυτό του ώστε να γνωρίσει αυτά που γνωρίζει. Ο στοχαστής γνωρίζει να χρησιμοποιεί την απιστία και γι΄ αυτό δεν είναι άπιστος. Απίστους δημιουργεί μόνον η θρησκεία, μη γνωρίζοντας να χρησιμοποιεί την πίστη.
Η σκέψη είναι κίνηση, η θρησκεία είναι αδράνεια. Η σκέψη είναι πνεύμα, η θρησκεία είναι οινόπνευμα (το κρασί, κεντρικό χριστιανικό σύμβολο). Η σκέψη είναι αφετηρία, η θρησκεία είναι υπαναχώρηση. Η σκέψη είναι μάχη, η θρησκεία είναι φυγή. Η σκέψη είναι επανάσταση, η θρησκεία είναι κατάσταση. Η σκέψη είναι ανοιχτή στον καθένα, η θρησκεία ανήκει στις αυθεντίες. Η σκέψη είναι αποκάλυψη του αφανούς, η θρησκεία είναι συγκάλυψη του φανερού. Η σκέψη αποκαλύπτει την τραγικότητα του κόσμου, η θρησκεία την εξευγενίζει. Η σκέψη είναι απογύμνωση της αλήθειας, η θρησκεία είναι ωραιοποίησή της. Η σκέψη είναι συνουσία, η θρησκεία είναι αυνανισμός. Η σκέψη είναι αγωνία για τη γνώση (παλιά ή καινούργια), η θρησκεία είναι επισημοποιημένη άγνοια. Η σκέψη είναι παρουσία, η θρησκεία είναι απουσία. Η σκέψη είναι ενέργεια, η θρησκεία είναι παρενέργεια. Η σκέψη είναι όραμα, η θρησκεία είναι όνειρο. Η σκέψη είναι πάλη, η θρησκεία είναι ύπνος. Η σκέψη είναι δράση, η θρησκεία είναι αντίδραση. Η σκέψη είναι κατανόηση, η θρησκεία είναι επινόηση. Η σκέψη είναι φρόνηση (φρονείν), η θρησκεία είναι δοξασία (δοκείν). Η σκέψη είναι σοφία, η θρησκεία είναι σύστημα. Η σκέψη είναι υπέρλογη, η θρησκεία είναι υπόλογη. Η σκέψη είναι λόγος, η θρησκεία είναι θάνατος.
Ο αγνωστικισμός της θρησκείας είναι ένας αρνητικός αγνωστικισμός. Ο Ιησούς απορρίπτει τη γνώση; Ακριβώς το αντίθετο! Πολλά χωρία των ευαγγελιστών είναι διαφωτιστικά. Ο Μάρκος (δ΄ 13) «ακούει» τον Ιησού να λέει στους μαθητές, όταν αυτοί κατ΄ ιδίαν τού ζήτησαν να τούς εξηγήσει την παραβολή που δεν κατάλαβαν, ότι εάν αυτοί δεν κατάλαβαν την συγκεκριμένη παραβολή τότε κινδυνεύουν να μην κατανοούν «τις παραβολές». Μαρτυρεί ο Λουκάς τα εξής λόγια του Ιησού προς τους «νομικούς», όταν αυτοί μετά τα «ουαί» του προς τους Γραμματείς και τους Φαρισαίους παρατήρησαν ότι «υβρίζει και αυτούς λέγοντας αυτά» (Λουκ., ια΄ 52): «ουαί σε σάς τους νομικούς, γιατί πήρατε το κλειδί της γνώσης, εσείς δεν μπήκατε και αυτούς που πήγαν να μπουν εμποδίσατε». Ο Ιησούς δεν ενδιαφέρεται τόσο για την ίδια τη γνώση όσο για κάτι πιο σημαντικό, πιο βαθύ: το κλειδί της γνώσης. Τη Σκέψη.
Δεν ξεχνάμε ότι ο αρνητισμός της θρησκείας δεν εκφράζεται στον πυρήνα της, αλλά με τον τρόπο με τον οποίο οι εκάστοτε θρησκευτικοί ταγοί τη χρησιμοποιούν στην πράξη. Είναι αδιαμφισβήτητο ότι ο χριστιανισμός απετέλεσε ένα από τα ιδιότυπα και πολύτιμα οχήματα μεταφοράς της παράδοσης και των πανάρχαιων αξιών. Η θρησκευτική παράδοση μάς προσκαλεί σε μια νέα και σημαντική άσκηση της διάκρισής μας, να διαχωρίσουμε την ουσία (ουσιαστικό) από το επίθεμα (επίθετο). Μια θρησκευτική παράδοση, ως μηχανισμός ανάδυσης των διαχρονικών αξιών από την παρακαταθήκη του παρελθόντος μέσα στο διαρκές παρόν μιας εξελισσόμενης πνευματικά κοινωνίας, οφείλει να είναι πρώτα παράδοση και έπειτα θρησκεία. Όμως σε όλη την ιστορία της η επικρατούσα θρησκευτική σκέψη δεν δείχνει να αποδέχεται αυτή τη σημαντικότατη δυναμική, αυτοπεριορίζεται μονάχα σε ένα ρόλο δημίου. Με μια καθαρά εξουσιαστική θεωρία και πράξη, καταστρώνει την επιθυμητή τρέχουσα ιδεολογία (στο βαθμό που επιθυμεί να παρουσιάζει το αρχαίο προϊόν με σύγχρονο περιτύλιγμα) και θεωρεί το μη-συμβατικό ως αντι-συμβατικό και κάθε εκφραστής άλλης άποψης αποκηρύσσεται αιρετικός, διώκεται και εξοντώνεται. Η εκκλησιαστική ιστορία είναι μια αλληλουχία τέτοιων παραδειγμάτων, που αποκαλύπτονται σ΄ εκείνον που έχει την τεράστια υπομονή να εμβαθύνει στην κοπριά που θρέφει το σπάνιο άνθος της πίστης (και όχι βέβαια σ΄ αυτόν που αρκείται στην άποψη της τρέχουσας εκκλησίας). Αυτό που εμείς σήμερα έχουμε να κάνουμε δεν είναι η ευρύχωρη οδός: πρέπει να διαχωρίσουμε «την ήρα από το στάρι». Να εξασκηθούμε σε μια βασική και λεπτή και κεφαλαιώδους σημασίας διάκριση, τη διάκριση μεταξύ του ενδύματος και του σώματος, μεταξύ του φορέα και του μηνύματος, μεταξύ του περιέχοντος και του περιεχομένου. Μεταξύ του αξιώματος και της αξίας.
Αυτό που έχει να κάνει η σκέψη είναι να συνεχίσει τον αρχαίο δρόμο, ανεπηρέαστη από τη θρησκεία (όσο μπορεί). Αυτό που πρέπει να κάνει η θρησκεία είναι να αφήσει τη σκέψη ανενόχλητη (όσο δεν θέλει). Κάποτε θα έρθει η στιγμή της σύγκρουσης και η σύγκρουση θα είναι τρομερή.

Ζητώ συγγνώμη απ΄ όλους για το κατεβατό! Παλιό κείμενο είναι, και κάποτε κάποια πράγματα ίσως πρέπει να λέγονται...

(Επίσης Στέφανε, μπορείς να δεις το http://filosofia.gr/forum/viewtopic.php?t=47&sid=8406bc8264dfd20301b0ca6e8988305a. Άλλο κατεβατό εκεί...)
_________________
-Κάθε λόγος μπορεί να έχει αντίλογο. Κάθε αντίλογος πρέπει να έχει λόγο.
-Εγέμισεν ο ουρανός πετούμενους γαϊδάρους.

[Stephanos]

File Iaswna,

Gia na pw tin alitheia me tromaxes kapws me to megethos autou tou keimenou, alla to opoio omws diavasa me megali xara. Tha mou itan adinato auti tin stigmi na apantisw se ola auta ta endiaferwn simeia ta opoia etheses, kai ta opoia euxomai na eixa ton xrono gia na apantisw. Tha sygentrwthw omws sta simeia pou thewrw ws poio simantika kai ws simeia pou “disxazoun” kata kapoio tropo tis apopseis mas. (Zitw signwmi gia tous xaraktires pou xrisimopoiw, isws na einai ligo kourastikoi se sxesei me tous ellinikous.)

O stoxos tis katharis, kritikis filosophias itan kai einai na vrei tin “ousia” twn pragmatwn. Me tin ennoia tis ousias ennooume tin ennoia tis antikeimenikis-pragmatikis alitheias. Zekinwntas apo tous prwtous filosophous opws o Thalis (o Pateras tis Ditikis filosophias) Pythagoras, Hraklitos, o sinexis agwnas pros tin alitheia itan adiakopos. Yparxoun dio stoixeia omws, mesa apo tous prwtous filosophous pou tha prepei na tonisoume. Prwton, o kathenas apo autous dinei mia diaforetiki ermeinia gia tin zwi kai tin alitheia ston kosmo (apo pou proirthe) kai deuteron, anagnwrisan, tous periousmous tis skepseis kai tis logikis, me ena tropo (pou an mou epitrapei na pw) poly kalitero apo tous sixronous mas. To prwto thema pou dimiourgitai katarxin einai ti mporoume na silavoume mesa apo tin kritiki logiki kai poia einai ta sinora tis. Pernontas paradeigma apo ton Thali, vlepoume pws thewrisai pws I yparxi olwn ton pragmatwn sto kosmo proerxetai apo to nero. Kai me tin ennoia tou nerou den ennoei auto pou emeis simera apokaloume H2O alla pws to nero me kapoio mistiriodi tropo metamorfonetai se oles tis morfes tis ylis pou vlepoume girw mas. O Iraklitos milise gia tin diarki sinexisi kai allagi tis rois twn pragmatwn. Tipota den paramenei to idio, ola allazoun kai den “mporeis na mpeis sto idio riaki dio fores”. O Parmenidis epeita anaferthike stin ennoia tis yparxis kai tis min yparxis twn pragmatwn. Auto pou “einai” menei gia panta kai tha einai gia panta kai apo auto pou den einai den mporei na ginei oute na yparxei pote. I erwtisi einai kata poso I alitheia pou oi filosophoi antileifthikan ws alitheia mporei na theorithei ws I moni kai pragmatiki alitheia, I mia pou einai kai tha yparxei. O Logos gia ton opoio milise o Iraklitos, simfwno opws aneferes, oti den milaei apla gia ton noitiko logo, alla gia ton Logo ws mia anwteri, pneumatiki kai kathodigitiki arxi ston anthrwpo. Parolo pou mporoume na filosofoume edw gia tin ennoia tis alithieas, kai to pws o Logos kanei dinati tin silipsi tis alitheias egw thelw na thesw tin erwtisi afou o Logos gia ton Iraklito mas voithaei na anakalipsoume prwsopika tin “pragmatiki” alitheia, pws einai dinaton auti I moni alitheia na antifasetai me ton eauto tis? Poia einai I alitheia pou mporoume na antilamvanoume me ton logo kai poses tetoies alitheies yparxoun? Yparxoun dio pragmata pou thelw na tonisw se auto to simeio. To prwto einai pws o Iraklitos kathws kai o Parmenidis opws kai alloi metagenesteroi filosophoi, anagnwrisan tin ennoia tou Logou, ws pigi tis yparxis tis zwis, tis alitheias kai tis skepseis mas. O Logos autos den mporei na “apodiktei” oute na ginei antiliptos mono me tin logiki. O logos pou I filosophoi anagnwrizoun pws yparxei ekei apo tin arxi, einai giati anagnwrizoun tous dikous tous periorismous. Se plirofwrw loipon file Iason, pws o Logos autos stin simerini epoxi tis filosophias den yparxei me kamia morfi. Ean afisoume tin enoia tis yparxis tou Theou opws ton antiprwsopeuei, (distixws kata tin gnwmi mou I Orthodoxi Ekklisia), den yparxei I apodoxi tis yparxis tis anwteris pneumatikis arxis, opws to anefere kai o Swkratis. O logos pou autoi oi megaloi filosofoi (Swkratis, Platon kai Aristotelis) den mporousan na min apodextoun gia tous eautous tous tin yparxi autis tis arxis, einai giati siniditopoiisan, pws I zwi gia na ginei katanoiti kai na exei axia/simasia, tha prepei na exei ena simeio anaforas to opoio einai pera apo ton eauto tis. To deutero simeio pou thelw na anaferw, einai I filosophia, kata tin gnwmi mou, pernaei mia apo tis poio diskoles epoxes me ton erxomo tou metamonternismou kai tin ennoia tis sxetikotitas. Xekinontas apo tous filosophous opws aneferes kai kataligontas ston Derridda, Foucault kai Wittgenstein, ftanoume sto simeio pou na amfivaloume poia gia tin ikanotita tou anthrwpou na vrei se opoiadipote morfi tin alitheia. I alitheia, I kritiki alitheia einai nekri. I alitheia gia ton metamonternismo plathete mesa apo tis anthrwpines emperies katastaseis kai proswpiki antilipsi. Gia mena I ptwsi tis filosophias (apo auti tin apopsi) proerxetai apo tis megali aisidoxia tou Mondernismou kai tin dinami tou logou pou toso dinata pistepsan. I ptwsi tis opoiadipote morfis antikeimenikis alitheias einai apotelesma tis emplokis tis me ta plokamia tou Mondernismou.

I theologia den thelei na apotrepsei tin eleutheria tis skepseis. I eleutheri kritiki kai o stoxasmos einai kathipervolin ergalia tis mporw na pw, kai sigekrimena oso afora tin akadimaiki tis meleti. Tha ithela na xehwrisw tin ennoia tis thriskeias me tin ennoia tis paradosis pou apla ginetai apodekti apo tous anthrwpous me tin ennoia tis theologias san tin eilikrini anazitisi tis alitheias pou einai pigi zwis tou anthrwpou. Simfwno pws I thriskeia exei kanei kako ston anthrwpo kai akoma kanei. Alla den tha eithela na tin xehwrisw apo tin filosophia. I filosophia einai theologia opws kai I theologia einai filosophia. Auto pou thelw na xehwrisw einai I disareskeia gia tin anazitisi tis alitheias pou dimiourgeitai mesa apo to simplegma tis “ekklisias”.

Anafereis pws I theologia einai proskolimeni sto epimerous kai mi vlepontas to olo antilamvanetai tin anazitisi autou pou den exei gnwsthei me tin katastrofei autou pou den exei idi “kataktithei”. Einai I filosophia dinati na dei to olo? To olo stin apoliti tou morfi? Exei anagnwrisei o modernismos (diafwtismos) kai I filosophia tis adinamies tis? Exei o antrhwpos ginei kaliteros giati exei anakalipsei tis pragmatikes tou ithikes axies? Exoume ftasei sto simeio ousiwsoume tis megales filosophikes arxes mesa mas? Mporoume na doume to olo? Ti einai to olo? I anagki tou sigekrimenou pou anafereis Iaswna, einai kathearxis oplo tis filosophias, kai oxi se themata ontologikis, alla kai se themata opoiasdipote fisews.

Exei nomizw parexigithei arketa, to kataposo I theologia anagnwrizei ta perithoria tis, kai poies einai oi ipotheseis pou kanei epanw sta opoia stirizei ta pisteuw tis. I theologia kanei ypotheseis kai anagnwrizei tis adinamies na dwsei apantiseis se ousiastika themata tis zwis tou antrwpou. I theologia den mporei na stamatisei na psaxnei mesa apo ton diko tis dromo anazitiseis gia tin alitheia. Epanalamvanw opws kai proigoumenos pws I theologia exei ena simeio anaforas gia na mporesei na katanoithei. Auto exei alloiwthei mesa apo tis ekklisias kai epiroes anthrwpwn stin Istoria. Den diafwno me auto. I filosophia exei anagnwrisei pws exei alloiwthei to diko tis simeio anaforas? Pws I kataptwsi tis ofeiletai apo to idio simeio pou xekinise? Pws ginetai mia ideologia sizitisis kai oxi zwis? I skepsi einai I noitiki skepsi tou mono, alla I sinoliki morfi tou anthropou na vrei kai na zisei tin alitheia. Auto as min minei mia outopoia opws exei ginei gia tosa polla xronia.
_________________
"Thought is like touch, comprehending by being comprehended" !

[iason]

Φίλε Στέφανε,
Πρέπει να σε ευχαριστήσω που πρόσεξες όλο εκείνο το κατεβατό! Και εγώ διάβασα με προσοχή το κείμενό σου, παρόλο που οι χαρακτήρες με κούρασαν, αλλά το βρήκα ενδιαφέρον.

Νομίζω, ότι ένα κοινό σημείο είμαι μια «κριτική ιστορική» θεώρηση της γνωσιολογίας του ανθρώπου, αν μπορώ να το πω έτσι. Χαίρομαι που και οι δύο έχουμε την τάση να βλέπουμε τα πράγματα από τη θετική τους πλευρά. Με τους όρους φιλοσοφία, θεολογία κλπ. έχουμε κατά νου την θετική τους έκφανση. Κι αυτό έχει τη σημασία του, γιατί οι λέξεις μπορούν να χωρίσουν πολύ τους ανθρώπους...

Η αναζήτηση της «αντικειμενικής αλήθειας» πάει πολύ παλιά στην ιστορία της φιλοσοφίας, αλλά να μην ξεχνάμε και το «ρεαλιστικό» πλαίσιο της κάθε εποχής: η έννοια της αλήθειας κάποτε είχε πολύ διαφορετικό περιεχόμενο από ότι στην εποχή του μεταμοντερνισμού π.χ., όπως ωραία το θέτεις. Αλίμονο σε αυτόν που θα αναζητήσει σήμερα την αλήθεια με τους όρους που την αναζητούσαν οι πρώτοι στοχαστές! Σήμερα π.χ., το γεγονός της εξερεύνησης του σύμπαντος (επιστημονική πρόοδος) έχει συμβάλει στον περιορισμό της κοσμολογικής θεώρησης μέσα στη σκέψη, πράγμα που δημιουργεί πλέον καινούργιους διαχωρισμούς: π.χ. άλλη η σημασία αυτού του πράγματος για τη φιλοσοφία άλλη για τη θεολογία. Γι΄ αυτό και νομίζω ότι αξίζει κανείς να στρέφεται και προς τα πίσω, εξηγεί έτσι κάποια «γνωσιολογικά παράδοξα».
Συμφωνώ για τη μάστιγα του σχετικισμού. Το ότι φτάσαμε ακόμα και να αμφιβάλλουμε για την ικανότητα του ανθρώπου να βρει την αλήθεια, είναι κάτι πολύ όμορφο να το ακούς από μια κριτική σκέψη, πολύ νοσταλγικό, φέρνει στο νου το αρχαίον κάλλος της ανθρώπινης φύσης, την παλιά εποχή της αθωότητας. Αυτό ίσως αποτελεί μια παρακαταθήκη της θεολογίας: η εμμονή της στην αντικειμενική αλήθεια την ίδια στιγμή που δέχεται ότι δεν μπορεί να την αποδείξει. Ναι, το παράδοξο είναι που το ίδιο κάνει και η φιλοσοφία! Πρόκειται για μια σημερινή μορφή, θα λέγαμε, του οντολογικού προβλήματος, έτσι αυτό περνάει στην εποχή μας. Και πάλι καλά να λέμε! Γιατί θα μπορούσε να είναι και χειρότερα, και τελικά αυτό είναι κάτι που αφήνει ελπίδες ότι η ιστορία δεν ξεγράφεται.

Κατάφερες και έθιξες ένα από τα ουσιωδέστερα προβλήματα της φιλοσοφίας: «έγινε ιδεολογία συζήτησης και όχι ζωής». Ναι, και όχι μόνο στη φιλοσοφία! Παντού πια η μέθοδος έγινε ισχυρότερη από το σκοπό. Ακόμα και στη θεολογία, μια που ανέφερες την ακαδημαϊκή της μελέτη, το ίδιο δεν έχει γίνει; Είναι ένα από τα συμπτώματα της χωριστικής γνώσης. Οι πρώτοι φιλόσοφοι δεν αντιμετώπιζαν τα διλήμματα που έχουμε σήμερα εμείς. Η γνώση ήταν μία, αυθόρμητη, πηγαία, μια πρωτόγονη αδάμαστη ορμή, μια αθώα ματιά στον κοινό κόσμο. Τα πράγματα ήταν απλά. Ρώτησε λέει πριν από 15 χρόνια ένας δημοσιογράφος το Νομπελίστα καθηγητή Μπλακ τι θεωρεί πιο επικίνδυνο για την επιστήμη αλλά και τη ζωή σήμερα. Ο Μπλακ του απάντησε: Τη γνωσορρύπανση (knowledge pollution). Ίσως να έρθει κάποτε η εποχή, όπου θα νοσταλγούμε την εποχή της άγνοιας!
Μια φορά τόλμησα να παραφράσω μια γνωστή φράση και δεν έφαγα ξύλο, την παραθέτω λοιπόν και εδώ. Ο Σωκράτης είπε: «εν οιδα, ότι ουδέν οιδα». Εμείς σήμερα θα μπορούσαμε να το πούμε αλλιώς: «εν ουκ οιδα, ότι ουδέν οιδα». Όλα τα άλλα τα ξέρουμε, εκτός από αυτό.

Ίσως αυτό είναι το κόστος της «ωριμότητάς» μας, να ξέρουμε ότι ποτέ δεν θα γνωρίσουμε τα όριά μας. Αναπτύσσουμε έναν αξιοθαύμαστο νοητικό πολιτισμό, αλλά κερδίζουμε περισσότερα ερωτήματα παρά απαντήσεις. Το παιχνίδι της γνώσης δεν πρόκειται να τελειώσει ποτέ. Τουλάχιστον, τυχεροί αυτοί που ξέρουν να το απολαμβάνουν...
_________________
-Κάθε λόγος μπορεί να έχει αντίλογο. Κάθε αντίλογος πρέπει να έχει λόγο.
-Εγέμισεν ο ουρανός πετούμενους γαϊδάρους.

[Stephanos]

Φίλε Ιάσων,

Η έννοια της αντικειμενικής αλήθειας κατέχει μια από τις πιο συναρπαστικές αλλα και αντιμαχόμενες μελέτες αυτή την σημερινή εποχή. Αυτό είναι ένα απο τα δύσκολοτερα στάδια που η φιλοσοφία και η θεολογία περνάνε. Το «πρόβλημα» δημιουργείται όταν η έννοια της αλήθειας κατέχει ένα τόσο ουσιαστικό κομμάτι μέσα στην καρδιά και των δύο κλάδων (με την έννοια ότι μέσα από την κατοχή αυτής της αλήθειας υπάρχουν σαν κλάδοι επιστήμης) αλλά και την ίδια στιγμή έχουν τόσο μεγάλη δυσκολία για να την βρούν, με οποιαδήποτε «αντικειμενική» έννοια θέλουν να χρησιμοποιήσουν. Αυτό κατα κάποιο τροπο είναι πολύ αντικαταφατικό. Διότι ανασκευάζουν το σημείο αναφοράς της ίδιας τους της ύπαρξη. Και όλα αυτά μιλώντας για ένα ακαδημαικό επίπεδο. Αν μιλήσουμε για την πρακτική αυτής της αλήθειας στην καθημερινή μας ζωή, τα πράγματα γίνονται ακόμα ποιο δύσκολα.

Η εκδήλωση του Μεταμοντερνισμού, για μένα, είναι μια από τις εκδηλώσεις της πτώσης του Μεταμοντερνισμού και όχι η συνέχεια της, έτσι όπως πολλοί θέλουν να πιστεύουν. Μέσα από τον Μεταμοντερνισμό επίσης, εκδηλώνεται και κάτι ακόμα μεγαλύτερο. Η πίστη και η εμπιστοσυνη, στην «κριτική» ικανότητα του ανθρώπου να ψάξει και να ανακαλύψει την αλήθεια στην ολότητα της με την βοήθεια της λογικής του ή και με την βοήθεια τις επιστημονικής μεθόδου. Με αυτή την λογική, θα ήταν καλύτερα αν ο Μεταμοντερνισμός ξεκινούσε στην ανάπτυξη της ιδεολογίας του, από μια αρχή διαφορετική, αντί να γίνεται γίνεται απόβγασμα συνέχειασ της πτώσης του Μοντερνισμού. Η ακαδημαική μελέτη τις θεολογίας αυτή την στιγμή βρίσκεται σε ένα δυσκολο σημείο με το να προσπαθεί να βρεί, ένα κοινό σημείο αναφοράς για να ερμηνεύσει τα βιβλικά της κείμενα. Πώς είναι δυνατόν λοιπόν αυτοί οι ίδιοι ανθρωποι να ζητήσουν από τον κοινό λαό να τα ζήσουν στην ζωή τους; Η φιλοσοφία βρίσκεται στο ίδιο πρόβλημα με το να προσπαθεί να καθορίσει το πραγματικό νόημα βασικών φιλοσοφικών νοημάτων ή αρχών. Πως λοιπόν μπορεί να ζητήσει από τους ανθρώπους που βρίσκονται έξω από αυτό τον φιλοσοφικό κύκλο να τις βιώσουν στην ζωή τους ; Αυτό δεν είναι ειρωνεία ; Η διαφοροποίηση της έννοιας της αλήθειας μεταξύ ενος ιδεολογικού και «ρεαλιστικού» επιπέδου, όπως ωραία το θέτεις, δεν θα πρέπει να υπάρχει σε καμία περίπτωση, διότι αυτό που βρίσκεται στο «ρεαλίστικό» επίπεδο είναι αυτό που στην ουσία υπάρχει. Και αν λοιπόν η έννοια της αλήθειας εκφράζεται διαφορετικά από το ένα στο άλλο, τότε απλά δεν πιστεύομε ή ζούμε την αλήθεια «ρεαλιστικά» μόνο φαντασμογορικά!

Έθιξες ένα κρίσιμο θέμα στο κειμενό σου που αξίζει να αναπτύξουμε λίγο, την γνώση σαν μία αυθόρμητη, πηγαία, πρωτόγονη αδάμαστη ορμή, μια ματιά αθώα μεσα στον κόσμο, και την «γνωσορρύπανση» της. Μία ερώτηση που όλοι θα πρέπει να συλλογιστούμε πιστεύω, ειναι πως με τι κριτήριο ή πως μπορούμε να ξέρουμε, ότι με την πρωτόγονη και αδάμαστη «αρχαία» αναζήτηση της γνώσης δεν μπορουμε να βρούμε τους εαυτούς μας στην γνωσορρύπανση. Με άλλα λόγια, τι είναι αυτό που μας βοηθάει να ξεχωρίσουμε την «αθωότητα» της γνώσης από την «γνωσορρύπανση» της ; Σε αυτό το σημείο, η προσωπική μου άποψη είναι πως ο άνθρωπος δεν μπορεί να δώσει απάντηση σε αυτό το ερώτημα μέσα από τον εαυτό του, ή μέσα απο το σύνολο αληθειών που έχει σχήματίσει για τον εαυτό του. Γίνεται ένας φαύλος κύκλος, γιατί το σημείο αναφοράς για να βρει την αλήθεια, γίνεται την ίδια στιγμη και σημείο αναφοράς αμφιβολίας. Αν η Θεολογία σαν κλάδος ή σύνολο αξιών «στέκει» κατά την γνώμη μου, είναι γιατί ακριβώς, συνδέει το νόημα της αλήθειας του ανθρώπου, όχι απλά με τον εαυτό του, αλλά με ένα σημείο αναφορας που βρήσκεται «έξω» απο αυτόν, και το οποίο μπορεί να δικαιολογήσει ή να εξηγησει μέχρι ενα περιορισμένο βαθμό τι σημαίνει αυτό το νόημα της ζωής για αυτον. Τώρα, αναγνωρίζω πως η θεολογία δεν μπορεί να αποδείξη με επιστημονική μέθοδο αυτό ή πολλούς απο τους ισχυρισμούς της. Αλλά αυτό όμως από την άλλη μεριά, δεν φέρνει την θεολογία σε κατώτερη θέση, σαν κλάδο επιστήμης ή σαν σύνολο αξιών, με τον ίδιο τρόπο που δεν βάζουμε την φιλοσοφία σε μία παρόμοια κατώτερη θέση επειδή δεν μπορούμε να «αποδείξουμε» με επιστημονικές μεθόδους, πολλές ηθικές αξίες ή φιλοσοφικούς ισχυρισμούς. (Αυτό επίσης δεν υσχύει μόνο για την φιλοσοφία σαν «κλάδο» αλλά και για άλλα πραγματα με τα οποία ζούμε καθημερινά). Ο λόγος που η θεολογία μπορεί να «υπερτερεί» της φιλοσοφιας (αν μου επιτρέπεται να το πω έτσι), και για τον συγκεκριμένο λόγο που χαρακτήρισα προηγουμένως, είναι γιατί οι υσχυρισμοί της ξεκινούν από ένα διαφορετικό σημείο αναφοράς που μπορεί να κατανοηθεί και να γίνει αποδεκτό σε σχέση με το μεγαλύτερο κομμάτι της ζωής του ανθρώπου.

Η αναφορά σου στην άγνοια είναι σημαντική. Γίνεται ακόμα ποιο σημαντική όταν ερχόμαστε στο πρακτικό επίπεδο της ζωής και όταν την γνώση έχουμε να την ζήσουμε. Πώς μπορούμε να την ζήσουμε αν είμαστε ακόμα στην άγνοια; Ο Σωκράτης προσπαθούσε να ξυπνήσει την συνείδηση των Αθηναίων, για να τους φέρεις στην επίγνωση και κατά συνέχεια στην πράξη. Η θεολογία και η φιλοσοφία ακόμα προσπαθούν να βρούν που είναι η συνείδηση.

**Συγνώμη που δεν απάντησα νωρίτερα στο κείμενο σου, αυτή η περίοδος απλά, είναι αρκετά φορτώμενη για μενα. Χαίρομαι όμως την συζήτηση.

Στέφανος
_________________
"Thought is like touch, comprehending by being comprehended" !

[iason]

Φίλε Στέφανε,

Ευχαριστώ που έγραψες ελληνικά. Νομίζω το σημαντικό είναι να βλέπει κανείς κριτικά τα πράγματα, σε τέτοια θέματα όπου χρειάζονται (εκ των πραγμάτων, «ρεαλιστικά») λεπτές διακρίσεις. Ήρθε η στιγμή να πω, ότι δεν καταδικάζω τη θεολογία, όπως δεν καταδικάζω οποιαδήποτε μορφή γνώσης. Δεν καταδικάζω αλλά κάνω κάτι άλλο: δικάζω. Και ο δικαστής έχει «καθήκον» να είναι αυστηρός. Αλλά το πρόβλημα είναι ότι για να έχει ένας δικαστής το δικαίωμα να είναι αυστηρός πρέπει πρώτα να είναι αντικειμενικός. Και εδώ αρχίζει το πρόβλημα. Δεν μπορώ φυσικά να πω ότι είμαι αντικειμενικός, αλλά εξάντλησα την αυστηρότητά μου στην κρίση της θεολογίας, θεωρώντας ότι αυτό το «δικαίωμα» μού το δίνει η ιστορία. Και φυσικά, την ίδια αυστηρότητα οφείλω να δείξω και για τη φιλοσοφία. Συμφωνώ με τους προβληματισμούς σου λοιπόν, και μάλιστα δεν νομίζω ότι είμαστε σε θέση να μην αποδώσουμε και στη φιλοσοφία τα ίδια σχεδόν κουσούρια!

Αυτό πηγάζει από την ίδια την εσωτερική φύση της ανθρώπινης γνωστικής διαδικασίας. Αλλά είναι κάτι που χρειάζεται λίγη τόλμη να το λες, και πρέπει να ξέρεις τι λες βέβαια. Πρέπει όπως λες και συ, να βιώνεις κάποια πράγματα, αν δεν τα βιώνεις στη ζωή σου τότε είσαι «ελεύθερος» να διαλογίζεσαι εκ του ασφαλούς και να αφήνεις το μυαλό σου να καλπάζει όπου θέλει αυτό, σαν άλογο δίχως χαλινάρι. Η ισορροπία μεταξύ γνώσης και άγνοιας είναι κρίσιμο πράγμα. Το παλιό πρόβλημα της αντικειμενικότητας: το υποκείμενο να γνωρίσει αντικειμενικά τον εαυτό του. Ασφαλώς εδώ η θεολογία έχει προσφέρει, με την «παροχή» του εξωτερικού σημείου αναφοράς, αλλά πάλι και εδώ χρειάζονται οι απαραίτητες επιφυλάξεις, μάλλον προϋποθέσεις, που ωραία έθεσες μιλώντας για τη γνώση των περιορισμών της γνώσης της οποίας είχαν επίγνωση οι παλιοί στοχαστές.

Συμφωνώ με την άποψη ότι ο άνθρωπος δεν μπορεί να δώσει απάντηση μέσα από τον εαυτό του, αλλά εδώ σήμερα είναι ο πόνος: δεν υπάρχει εμπιστοσύνη. Όταν ζούμε μέσα σε αυτή την πτώση των ιδεολογιών, το ξέφτισμα των αξιών γύρω μας, πού να δώσει βάση ο σημερινός άνθρωπος; Όπου και να στραφεί καραδοκεί η απογοήτευση. Εδώ χρειάζεται το μεγάλο κουράγιο. Νομίζω ότι αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι ό,τι περνάει από το χέρι μας, για να κρατήσουμε όσο μπορούμε το αυθόρμητο, το πηγαίο της σκέψης μας, να κρατάμε τη σκέψη μας όσο μπορούμε ξεκούραστη. Να μένουμε χαλαροί, με θετική σκέψη, μακριά από το άφθονο σκουπιδαριό που υπάρχει γύρω μας. Και σε αυτή τη διαδικασία, το μεγαλύτερο όπλο που έχει κανείς είναι να ξέρει να επιλέγει σε ποια πράγματα θα επιμένει και για ποια θα αδιαφορεί. Να ξέρουμε σε τι θα λέμε ναι και σε τι θα λέμε όχι. Και όσο εύκολο κι αν φαίνεται αυτό, δεν είναι πάντα. Και δεν είναι, όχι τόσο για λόγους που έχουν να κάνουν με το ίδιο το πρόσωπο αλλά με το εχθρικό εξωτερικό περιβάλλον, γιατί υπάρχουν ακόμα και κάποιοι που καταβάλλουν συστηματικές προσπάθειες γι΄ αυτό.
_________________
-Κάθε λόγος μπορεί να έχει αντίλογο. Κάθε αντίλογος πρέπει να έχει λόγο.
-Εγέμισεν ο ουρανός πετούμενους γαϊδάρους.

[Stephanos]

Φίλε Ιάσων,

Σε ευχαριστώ για αυτό το κειμενό σου. Περιέχει ειλικρίνια, καθώς και ένα θερμό ζήλο για την αλήθεια την οποία σέβομαι πολύ και συνασπάζομαι. Γενικά χαίρομαι για την εξέλιξη της συζήτησης.


Η αναζήτηση της αλήθειας δεν είναι ένα εύκολο ούτε χαρούμενο μονόπατι στο οποίο βαδίζει κανείς. Υπάρχουν πολλές στιγμές που ο άνθρωπος φτάνει φλογερά σε αδιέξοδο με τις απορίες και τις απαντήσεις που ψάχνει να βρεί στην ζωή του. Η απαγοήτευση, συμφωνώ μαζί σου πως είναι αναπόσπαστο κομάτι αυτης της αναζήτης, που πάντα καραδοκεί μεσα σε οποιοδήποτε αναζητητή. Παρόλα αυτά όμως, είναι σε αυτές τις στιγμές που ο άνθρωπος φαίνεται ότι δεν φοβάται να τις αντιμετωπίσει κατάματα στον εαυτό του, ακόμα και αν δεν μπορεί να φτάσει στο απόλυτο. Για μένα αυτό το πράγμα, δηλώνει μια μεγάλη εσωτερική δύναμη καθώς και ελευθερία.

‘Οσο αφορά την κριτική σχεση μεταξύ φιλοσοφίας και θεολογίας, νομίζω, πως πρέπει να βρούμε μια σημαντική ισορροπία μεταξύ το τι είναι αυτό που εκδηλώνουν σαν κλάδοι επιστήμης ή αναζήτησης της αλήθειας, και ποιοι είναι οι περιορισμοί τους. Τι είναι αυτό που συμπληρώνουν ο ένας στον άλλο και τι είναι αυτό στο οποιό διαφωνούν. Αυτό ακριβώς το σημείο πιστεύω πως δεν υπάρχει σήμερα. Δηλαδή, έχουμε βάλει την θεολογία και την φιλοσοφία σε δύο διαφορετικα καλούπια, νομίζωντας ότι είναι ακραίος αντίθετα και το πως δεν μπορεί να μάθει το ένα από το άλλο σε καμία περίπτωση. Η φιλοσοφία, είναι αλήθεια, πως μπορεί να παραμείνει μια απλή και επιφανειακή αναζήτηση της σκέψης, χωρίς να υπάρχει καμία περεταίρω αναγνώριση της σημασίας της για την ζωή. Η θρησκεία, με τον ίδιο τρόπο μπορεί να γίνει ένας τύπος μόνο και «παράδοση» για να νοιώθουμε πως και εμείς είμαστε μέσα στο «καράβι». . Η θεολογία έχει παρεξηθεί σε μεγάλο βαθμό στην Ελλάδα, και δικαιολογημένα, λόγο της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Για μένα αυτό είναι υποκρισία της αλήθειας και για αυτούς που την φωνάζουν από τους άμβωνες. Αλλά και πάλι, την ίδια στιγμή αναρωτιέμαι μέσα μου, για το πως γίνεται αυτή η «αλήθεια» γενικότερα (και για την φιλοσοφία και θεολογία), να έχει φτάσει σε ένα τετοιο μεγάλο βαθμό αλλοτρίωσης για τους ανθρώπους.

Αυτός ήταν ο αρχικός στόχος μου, όταν αρχικά ξεκίνησα αυτή την συζήτηση στα προηγούμενα κειμενά μου. Να δώσω λίγο περισότερο φως σε αυτό το σύμπλεγμα μεταξύ των δύο που καλπάζει συνέχεια, και παρεξηγείται. Η ύπαρξη ενός θεού για παράδειγμα, δεν πιστεύω πως θα πρέπει να θεωρείται τοσο «ξένη», ή αιχμηρή για το πλαίσιο της φιλοσοφίας. (Αυτό το σημείο προσπάθησα να σημειώσω μέσα από τις προήγουμενες συζητήσεις μας αναφερόμενος στους αρχαίους φιλοσόφους), παρ’όλα αυτά, σήμερα η ιδέα αυτή θεωρείται πολύ ξένη για την φιλοσοφία γιατί έχει αλλοτριωθή. Με τον ίδιο τρόπο πιστεύω, θα πρέπει να γίνει ποιο ευρήτερα αποδεκτή η κριτική της φιλοσοφίας επάνω σε ζητήματα που δεν μπορεί να δώσει λύση ή εξήγηση η θεολογία. (Αν και αυτό έχει γίνει σε ένα βαθμό από μεγάλους θεολόγους όπως ο Paul Tillich, Reinohld Niebuhr, Rudolf Bultmann).

Το να αρχίσει να καταδικάζει κανείς, όπως σωστά ανεφερες, είναι να δείξει ανωριμότητα, για το ποιό είναι ουσιαστικότερα το περιεχομενό τους, και για το τι σημαίνουν για μας. Εγώ θέλω να εξασκήσουμε περισσότερο το να δκάζουμε την αλήθεια όπως ανέφερες. Όμως για να το κάνουμε αυτό, ακόμα και σε ένα περιορισμένο αντικειμενικά βαθμό, θα πρέπει να έχουμε μια βαθύτερη γνώση για το τι σημαίνει «θεολογία» ή «φιλοσοφία» πέρα από τον απλό τύπο και επιφάνεια της εκκλησίας, ή πέρα από τα έργα μελέτης των αρχαίων φιλοσόφων για τα οποία γίνονται συζήτηση μέσα στο πανεπιστήμιο. Αυτό δυστηχώς δεν υπάρχει, και αν υπάρχει είναι σε ελάχιστο βαθμό.

Συμφωνώ με την αναφορά σου στον πόνο, στην έλλειψη εμπιστοσύνης και στο ξέφτισμα αξιών μεταξύ των ανθρώπων. Αυτό, μου κάνει επίσης να προβληματιστώ ακόμα περισσότερο για τους λόγους που κάνουν αυτή την διαφθορά να υπερτερή της αλήθειας. Θα μπορέσει άραγε ποτέ η αλήθεια να υπερισχύσει της διαφθοράς ; Μήπως η θεολογία και φιλοσοφία ενθαρύννουν ακόμα περισσότερο αυτη την διαφθορά με το να συγκεντρώνουν την μελέτη τους μονάχα σε ένα συγκεκριμένο επιστημονικό επίπεδο που να γίνεται αντικατάστατο της πράξης στην ζωή του ανθρώπου; Νομίζω πως είναι πολύ πιθανόν αυτός να είναι ο λόγος που η αλήθεια έχει γίνει μια απλή ιδεολογία συζήτησης και όχι ζωής. Νομίζω πως αυτός μπορεί να είναι ένας από τους σοβαρούς λόγους, που όπως ανέφερες η μέθοδος να υπερτερεί του ίδιου του σκοπού το πρέπει να υπηρετή. Δεν ξέρω αν θα μπορέσουμε ποτέ να ξεφύγουμε από αυτούς τους ανθρώπους που εσκεμένα προσπαθούν να δημιουργήσουν ένα εχθρικό εξωτερικό περιβάλλον. Το θέμα είναι κατα πόσο ο κόσμος μπορεί να μην επιρεάζεται από αυτούς. Όταν η αλήθεια κατέχει τόσο μικρό κομμάτι στο πρακτικό βίωμα των ανθρώπων, νομίζω πως είναι ειρωνεία πρώτα η συζήτηση θεολογίας και φιλοσοφίας να επικεντρώνεται μόνο σε ένα διαλογικό (επιστημονικό) επίπεδο, και από την άλλη να έχουμε προσδοκίες για τον απλό κόσμο να ζήσει την αλήθεια ή να μην παραπλανηθεί. Αυτό το θέμα επίσης, μας φέρνει σε μία μεγαλύτερη ανησυχία, που νομίζω είναι η συνολική επίπτωση που έχει η «σπουδή της αλήθειας» (σε οποιοδήποτε πλαισιο θέλουμε να το θέσουμε) επάνω μας σαν ανθρωπότητα. Αυτό, ειλικρινά είναι σημείο ανησυχίας νομίζω. Γιατί σε αυτό περιέχονται όλες αυτές οι σοβαρές και μεγάλες προσπάθειες των ανθρώπων να ανακαλύψουν και να μεταδώσουν την αλήθεια και στο παρελθόν αλλά και στο παρόν.

Αν η αλήθεια μπορεί να υπερτερήσει του ψεύδους πιστεύω, είναι μόνο όταν θα κατέχει μία τόσο ουσιαστική και σοβαρή θέση στην ζωή του ανθρώπου, που θα γίνεται απόυγασμα. Τώρα, το πώς θα φτάσει σε αυτό το ουσιαστικό και σοβαρό σημείο είναι άλλο θέμα. Η σημαντική αλήθεια αυτή την στιγμή είναι πως δεν υπάρχει και ότι δεν φαίνεται να υπάρξει στο μέλλον.
_________________
"Thought is like touch, comprehending by being comprehended" !

[iason]

Φίλε Στέφανε,
Κατέβαλα και γω προσπάθεια να μείνω στο θέμα, αλλά δεν ξέρω κατά πόσο το κατάφερα. Αν το κεντρικό ερώτημα θεωρήσουμε ότι είναι η «αλήθεια», τότε το μόνο που θα ήθελα να προσθέσω είναι τούτο:
Το αν η σκέψη έχει ως στόχο την αλήθεια δεν είναι το ζητούμενο. Η ελληνική σκέψη υπέδειξε την αλήθεια ως όριον προς ό, όχι ως όριον από του οποίου. Αν η σκέψη τελειώσει, θα τελειώσει και η ζωή.
Η αλήθεια δεν είναι στόχος, είναι αφετηρία. Είναι πονηροί αυτοί που προωθούν την ιδέα του στόχου, γιατί ξέρουν ότι τα ιδεατά πράγματα, οι ιδέες, δεν είναι πρακτικά επιτεύξιμες! (Αυτός, νομίζω, είναι ο κύριος λόγος που οι χριστιανοί θεωρητικοί, όχι χωρίς σκοπιμότητα, επένδυσαν στον Πλάτωνα.) Ο Ιησούς, που όπως είπα νομίζω ότι έχει μια στοχαστική αξία που επιμελώς ξεχνιέται, είπε «η αλήθεια θα σας ελευθερώσει». Και αλλού είπε «εγώ είμαι η αλήθεια». (Βέβαια ο χριστιανική μυθολογία τα ερμήνευσε όπως ήθελε, και κάποτε θα έπρεπε να δώσει λόγο (και) γι΄ αυτό.) Ο Ιησούς επέστρεψε στο πρόσωπο, αλλά με μια άλλη έννοια, όχι με αυτή την εγωλατρεία που κυριαρχεί σήμερα. Φυσικά, ο Ιησούς δεν είναι ο μόνος που διαστράφηκε «καταλλήλως». Σοφοί υποτίθεται της δυτικής σκέψης, ο Γαλιλαίος ήταν αντισυστημικός (αντίθετα με την αρχαία συστημική σκέψη), και ο Καρτέσιος επίσης διέσπασε τη γνώση, κλπ. κλπ.
Βεβαίως, δεν θεωρώ ικανή συνθήκη την κατανόηση της αρχαίας σκέψης, απλά πιστεύω ότι η παραγνώρισή της από τη σύγχρονη σκέψη είναι το χειρότερο σημάδι που δείχνει ότι τελικά ο άνθρωπος δεν έμαθε να διδάσκεται από την ίδια του την ιστορία.
Αυτό νομίζω είναι το χειρότερο απ΄ όλα.
_________________
-Κάθε λόγος μπορεί να έχει αντίλογο. Κάθε αντίλογος πρέπει να έχει λόγο.
-Εγέμισεν ο ουρανός πετούμενους γαϊδάρους.